სასკოლო ფორმის ხსენებაზე, ადამიანების ნაწილს, ძირითადად კი უფროს თაობას, თვალწინ მუქ ლურჯ უხეში ნაჭრის შარვლებსა და თეთრ პერანგებში გამოწყობილი ბიჭები და ქათქათა წინსაფრებსა და მუქ კაბებში გამოწყობილი გოგონები წარმოუდგებათ, თავზე ორი კიკინით, ფეხებზე თეთრი გეტრებითა და ყელზე – ავად სახსენებელი წითელი ყელსახვევით. ახალგაზრდებს კი – ჰოლივუდურ ფილმებში ნაჩვენები ძვირად ღირებული კოლეჯების მდიდარი მოსწავლეები, მოდური პიჯაკებითა და კუბოკრული ქვედაბოლოებით, შარვლებითა და ჰალსტუხებით. ბავშვობაში, ფილმების გავლენით, ასეთ სკოლაში სწავლა, ლამაზი ფორმის მორგება და პერსონაჟებივით თავგადასავლებით სავსე სასწავლო გარემო, ალბათ, ბევრს გვინატრია.საქართველოს საჯარო სკოლებში მოსწავლეებს ფორმა საბჭოთა პერიოდის შემდეგ აღარ სცმიათ. კერძო სკოლებში ფორმები შენარჩუნებულია – ნაირ-ნაირი ფერების ჟილეტებსა და პიჯაკებზე დაბნეული ემბლემით, ამა თუ იმ სკოლის სახელწოდებითა და ლოგოთი. საჯარო სკოლებში კი, ფორმების აღდგენაზე საუბარი არაერთხელ გააქტიურებულა, თუმცა, მხოლოდ იდეის დონეზე.ამჯერად სიტუაცია შეიცვალა – ფორმების თემა კვლავ წამოიჭრა და EDU.ARIS.GE-ს ინფორმაციით, ეს უკვე არა მხოლოდ იდეა, არამედ განსახორციელებლად გამზადებული პროექტია. დაგეგმილია, რომ ფორმა სავალდებულო სახით უნდა შემოვიდეს და მისი საფასურის დაფარვა, გარკვეული გამონაკლისების გარდა, მშობლებს მოუწევთ.საკითხი იმდენად ბევრ ადამიანს ეხება, რომ წესით, მის გადაწყვეტამდე მინიმუმ მათი აზრის მოსმენა, ურიგო არ უნდა იყოს. სასკოლო საზოგადოება ადამიანთა შთამბეჭდავად ფართო წრეს მოიცავს – პირველ რიგში, მოსწავლეებს, რომელთაც ცვლილება პირდაპირ შეეხებათ, აგრეთვე მშობლებს, რომელთა ჯიბეზეც უნდა გაიაროს იდეის ფრთაშესხმამ, პედაგოგებს, სკოლების ადმინისტრაციას და ა.შ.მთავარი ადრესატების, მოსწავლეების მოსაზრების გაგებამდე (რასაც აუცილებლად შემდეგ მასალად შემოგთავაზებთ), EDU.ARIS.GE-მ თბილისში მოქალაქეების აზრის მოსმენა გადაწყვიტა. ამისთვის საკმაოდ მასშტაბური სამუშაო ჩავატარეთ: ვესაუბრეთ ათეულობით ადამიანს, განსხვავებული ასაკის, სქესის, განათლების, სოციალური სტატუსისა და პროფესიის წარმომადგენლებს, დედაქალაქის სხვადასხვა უბანში, სხვადასხვა სკოლასთან, დღის სხვადასხვა მონაკვეთში და ლოკაციაზე. ვესაუბრეთ მშობლებს, პრესტიჟული სკოლებიდან გამოსულებს და გარემოვაჭრეებს, გარეუბნების მეტროსადგურებთან მომუშავეებს. ასევე, ტაქსის მძღოლებს, მოვაჭრეებს, დამლაგებლებს, მიმტანებს, დიასახლისებს, ხელოვნებათმცოდნეებს, ეკონომისტებს, ბუღალტრებს, ლიტერატორებსა და ა.შ. დასაქმებულებს, თვითდასაქმებულებს და დაუსაქმებლებს. მათ, ვისაც ოჯახში მოსწავლეები ჰყავთ და მათაც, ვისაც არ ჰყავთ. გამოკითხვა, ჩვენი ჟურნალისტების ჩართულობით, არაერთი დღის განმავლობაში მიმდინარეობდა და მან ადამიანთა მაქსიმალურად ფართო და მრავალფეროვანი წრე მოიცვა.სურათი, რომელიც გამოკითხვამ მოგვცა, არც ისე მოულოდნელი იყო – გამოკითხულ მოქალაქეთა უმრავლესობა სკოლებში ფორმის დაბრუნებას უპირობოდ ემხრობა. შედეგები რამდენადმე განსხვავებულია როგორც გამოკითხულთა ასაკობრივი კატეგორიის, ისე მათი საცხოვრებელი ადგილის მხრივ – თუ გარეუბნებში მცხოვრები რესპონდენტებიდან ფაქტობრივად ყველა ფორმას ემხრობოდა, თბილისის ცენტრალურ უბნებში გამოკითხულები ყურადღებას ბავშვების გემოვნებას, შეხედულებებსა და თავისუფალი არჩევანის მნიშვნელობაზე ამახვილებდნენ.ფორმის მომხრეებმა არგუმენტების არც ისე მრავალფეროვანი ჩამონათვალი შემოგვთავაზეს – „მოსწავლეს მოსწავლეობა უნდა ეტყობოდეს“ – ძირითად შემთხვევაში სწორედ ეს იყო მათი არგუმენტი. ზოგიერთი მათგანის მსჯელობა უფრო შორს მიდიოდა და სკოლებში თანასწორობის პრინციპის დანერგვის მნიშვნელობას უსვამდნენ ხაზს. მიიჩნევდნენ, რომ ამ გზით სკოლებში ჩაცმულობისა და სტილის გამო მოსწავლეების მიერ ერთმანეთის ბულინგს ბოლო მოეღება. ზოგის აზრით, ეს სკოლებსა და ზოგადად ახალგაზრდებში დისციპლინის, წესრიგისა და ზრდილობის გაჩენასა და ზრდას შეუწყობს ხელს. თუმცა, როგორ მოახერხებს მოსწავლეში ზრდილობისა გაღვივებას თეთრი პერანგი, ჰალსტუხი და პიჯაკი, ამაზე ჩვენს რესპონდენტებს არ უსაუბრიათ.შუა ხნის ასაკს გადაცილებულ ადამიანებში აშკარად იგრძნობოდა თავიანთი ახალგაზრდობის მონატრება, შესაბამისად, მათი არგუმენტიც დაახლოებით ასე ჟღერდა – „ძველად ასე იყო და კარგი იყო“. რატომ იყო ეს უკეთესი და რა სარგებელი მოიტანა, ამ კითხვების დასმისას კი პასუხად ვისმენდით -„წესია და ამიტომ“, „უწინ მეტი პატიოსნება იყო“, „აბა, მასწავლებელსა და მოსწავლეს რომ ვერ გაარჩევ, ეგ ჯობია?!“ და ა.შ.რაც შეეხება ახალგაზრდებს, მოსწავლეების დედებს, როგორც ჩანდა, მათ ამ თემაზე გაცილებით მეტი ჰქონდათ ნაფიქრი და ცვლილების დადებითი და უარყოფითი მხარეებიც უკეთესად აწონ-დაწონილი. შესაბამისად, მათი მოსაზრებები უფრო პრაქტიკული არგუმენტებით იყო გამყარებული.მაგალითად, ფორმის პრაქტიკული თვალსაზრისით მოტანილ დადებით შედეგებზე ამახვილებს ყურადღებას პირველი და მესამე კლასელი მოსწავლეების დედა, 29 წლის მონიკა ლეთანძე. მის ოჯახში, ყოველ დილას შეხვდებით სცენას, როცა დედასა და შვილებს ტანსაცმელთან დაკავშირებით ცხარე კამათი აქვთ გამართული. ამის გამო ხშირად სკოლაშიც აგვიანდებათ – „მჭირდება დიდი დრო და ენერგია, რომ ყველაფერი შევუთანხმო, ტანსაცმელი სუფთა იყოს, ამინდს შეეფერებოდეს და ერთმანეთს უხდებოდეს. ეს ყველაფერი დამღლელია“, – გვიყვება მონიკა. იმედოვნებს, რომ ფორმის წყალობით ჩაცმულობის ერთმანეთთან შედარებასაც მოეღება ბოლო. ბავშვები ნაკლებს იფიქრებენ გარეგნობაზე და მეტს – სწავლაზე. საბოლოოდ „ეს მშობლებისთვის უდიდესი შვება იქნება“. ფორმის ხელმისაწვდომობასა და ხარისხზე კი პასუხისმგებლობას სკოლას აკისრებს.მსგავსი სცენები არც 32 წლის ბუღალტრის, ანა სრუბოვსკაიას ოჯახისთვისაა უცხო. ანას კიდევ ერთი არგუმენტი სოციალური თანასწორობაა, რომელიც, მისი აზრით, სწორედ ბავშვების ერთნაირად ჩაცმის გზით მიიღწევა. შესაბამისად, იმედოვნებს, რომ სიახლე ყველა სკოლისთვის მალე გახდება სავალდებულო. ოღონდ, მესამე კლასიდან, „როცა ბავშვები უკვე წესრიგისა და წესების მნიშვნელობას აცნობიერებენ“. საფასური ანასთვის მნიშვნელოვანია – მისი ყიდვა ყველანაირი შემოსავლის მქონე ოჯახს უნდა შეეძლოსო – გვეუბნება. იცის რა, რომ იაფიანი და ხარისხიანი არათუ ამ ქვეყანაში, არამედ სამყაროში არაფერი არსებობს, გამოსავლად სახელმწიფოს მხრიდან თანადაფინანსება ესახება. ანუ, ანა გვთავაზობს მოდელს, როცა საფასურის ნაწილს სკოლა აფინანსებს, ნაწილს კი მშობელი იხდის საკუთარი ჯიბიდან.იგივე რუტინაზე საუბრობენ გლდანში გამოკითხული 39 წლის დიასახლისი, პირველკლასელი მოსწავლის დედა, მაია წამალაიშვილი და 2 მოსწავლის დედა, 28 წლის თეკლა ერაძე. ის მაინც გვეცოდინება, რას ჩაიცვამს ბავშვი და ბევრ უხერხულობას ავირიდებთ თავიდანო – საკუთარ დამღლელ ყოველდღიურობას 180-ე საჯარო სკოლასთან გამოკითხული ორი მოსწავლის დედა, ნათია ღვედაშვილიც გვიზიარებს. როგორც აღმოჩნდა, შვილების მხრიდან ფრაზები „ეს მინდა, ის მინდა“, „ამას ეს აცვია, იმას – ის“, „ ეს გუშინ მეცვა და დღეს აღარ მინდა“ ქალბატონებს იმდენად ხშირად ესმით, რომ ფორმაში ფასის გადახდაზეც თანახმანი არიან, ოღონდ ამას ბოლო მოეღოს.თეო დანელია, 38 წლის, ლიტერატორი, მე-7 კლასის მოსწავლის მშობელი: „ყოველთვის ფორმის შემოღების მომხრე ვიყავი. ამ ისედაც პოლარიზებულ, უთანასწორო საზოგადოებაში მნიშვნელოვანია, ბავშვებს ჰქონდეთ შეგრძნება, რომ რაღაც ეტაპზე მაინც თანასწორნი არიან. ინდივიდუალიზმის გამოხატვას ყოველთვის მოასწრებენ. ფორმა არ არის ის, რამაც შეიძლება ინდივიდუალიზმი ჩაგიკლას. სკოლებში ვასწავლოთ თავისუფალი აზრის გამოხატვა, ლოგიკური და ანალიტიკური აზროვნება და ამას ფორმა ნამდვილად ვერ დაიჭერს. იცით, როგორი ბულინგია დღეს? მიუხედავად იმისა, რომ მედიასაშუალებები, ფსიქოლოგები, „ქოუჩები“ ბულინგზე საუბრობენ, სინამდვილეში, არაფერი იცვლება. ქვეყანაში ყოველი მეოთხე ბავშვი მშიერია. ამას ისიც ემატება, რომ თუ ისე არ აცვია, გარკვეულ წრეებში არ იღებენ. როდის უნდა დასრულდეს ამ ქვეყანაში ტანსაცმელი, უბანი?! სახელმწიფო უნდა ჩაერიოს და ფორმები, შემოღების შემთხვევაში, სავალდებულო უნდა იყოს. რაც შეეხება, ფასს – ეს ფულის კეთების კიდევ ერთ საშუალებად არ უნდა იქცეს“.ფორმის შემოღების მომხრეებს, ძირითადად, სამი არგუმენტი აქვთ – ტანსაცმლის არჩევაზე შვილებთან მუდმივი დავის დასასრული, სკოლებში თანასწორობის გამეფების იმედი და ვიზუალური მხარე. ზოგისთვის, შესაძლოა გასაკვირიც კი იყოს, მაგრამ აღმოჩნდა, რომ ჩვენი მოქალაქეების დიდ ნაწილს ერთნაირად ჩაცმული ადამიანების, ამ შემთხვევაში მოსწავლეების ხილვა ესთეტიურ სიამოვნებას ანიჭებს. არაერთი მიიჩნევს, რომ მოსწავლეებს ერთნაირად ჩაცმა უხდებათ.ზემოთ უკვე აღვნიშნეთ, რომ ფორმა უპირობოდ მისაღებია იმ რესპონდენტებისთვის, რომელთა ასაკიც 55-60 წელს ზემოთაა და რომელთაც საკუთარი ახალგაზრდობა იმდენად ენატრებათ, რომ ყველაფერი, რაც მაშინ იყო მიღებული, გაიდეალებული აქვთ და ეს, მათთან საუბრისას, ყოველ წინადადებაში იგრძნობა. ამ ასაკობრივ კატეგორიაში, იშვიათად შეგვხვდა ადამიანი, რომელიც ინიციატივას მხარს არ უჭერს, ან ამაში რაიმე უარყოფითს ხედავს. მთავარი არგუმენტი მარტივია – „მოსწავლეს ფორმა შეშვენის“.64 წლის ლამზირა ბასილაია გარემოვაჭრეა. წლებია სამგორის მეტროსთან ხილსა და ბოსტნეულს ყიდის. ინტერვიუც ხალისით მოგვცა, საკუთარი მოსწავლეობაც სიამოვნებით გაიხსენა და წამოსვლამდე სურნელოვანი ლიმნითაც დაგვასაჩუქრა. მისთვის ფორმა „ძველი სტილია“ და შესაბამისად, მოსწონს. თავად მას, ბავშვობაში არანაირი პროტესტი, ჩაცმასთან დაკავშირებით, არ ჰქონია და გულწრფელად უკვირს რატომ შეიძლება ჰქონდეთ ახლანდელ მოსწავლეებს – შესახედაობითაც ჯობდნენ მაშინდელი მოწაფეები ახლანდელებს და საქციელითაცო – გულწრფელ აზრს გვიზიარებს. ერთადერთი, ფასი აფიქრებს. ხალხის გაჭირვებას, საქმიანობიდან გამომდინარე, ცხადად ხედავს, ამიტომ ფორმა იაფი უნდა ღირდესო – ფიქრობს.იგივე მოსაზრება აქვთ 64 წლის მედეა ლომსაძეს, 56 წლის გიორგი მაჭავარიანს, 64 წლის რაჩიკ სულოიანს, 67 წლის მარინა ამბროიანს, 70 წლის ანზორ შანიძეს, 50 წლის ხათუნა დიღმელაშვილს და კიდევ თხუთმეტამდე მოქალაქეს, რომელთაც, ძირითადად, სამგორისა და ახმეტელის მეტროების მიმდებარე ტერიტორიაზე ვესაუბრეთ. „ზოგ ბავშვს მასწავლებელზე კარგად აცვია“, – გვეუბნებიან და ამას დაუშვებლად მიიჩნევენ. მოსწავლეების ზნეობრივ მხარეზე ამახვილებენ ყურადღებას და აქვე სოციალური თანასწორობის აუცილებლობასაც უსვამენ ხაზს. ფიქრობენ, რომ თუ მოსწავლეებს ერთნაირად ეცმევათ, „აღარ გაირჩევა ვინაა მდიდარი, ვინ – ღარიბი და ერთმანეთს აღარ დასცინებენ“. მათი ნაწილი თანახმაა, რომ ფორმა ფასიანი იყოს, ოღონდ, აუცილებლად დაბალი ფასი უნდა ჰქონდეს. ნაწილის აზრით კი იგი მთლიანად სახელმწიფომ უნდა უზრუნველყოს.„ჩემი 14 წლის ქალიშვილი ტანსაცმლის გამო ბულინგის მსხვერპლი სკოლაში არაერთხელ გამხდარა. ბავშვები კიდევ არ ჰყვებიან ყველაფერს, რათა მერე კიდევ უფრო არ დააბულინგონ, თორემ ჩაცმის გამო სკოლებში ჩაგვრა ნამდვილად არის. მოსწავლეები კი არა, არიან ისეთი მასწავლებლებიც, რომლებიც ჩაცმულობას აქცევენ ყურადღებას. ფორმა სავალდებულო რომ გახდება, ბულინგიც შეწყდება. მასწავლებელი აღარ გამოარჩევს ვინმეს იმის გამო, რომ მდიდარი დედიკო და მამიკო ჰყავს“, – გვეუბნება ხათუნა დიღმელაშვილი, რომელიც პარფიუმერიის მაღაზიაში იმ დროს შემოვიდა, როცა ჩვენ გამყიდველ ქალბატონს ვესაუბრებოდით და თემა, მისთვის, იმდენად მტკივნეული აღმოჩნდა, რომ თავი ვერ შეიკავა და საუბარში აქტიურად ჩაერთო. საკმაო ხანს გვესაუბრა, ბოლოს კი დასძინა, რომ ფორმის საფასური 50 ლარს არ უნდა აღემატებოდეს, რადგან მეტს ხალხი ვერ გადაიხდის.მკითხველს რომ არ დარჩეს შთაბეჭდილება, თითქოს ჩვენი გამოკითხული მოქალაქეებიდან ყველას საბოლოო აზრი ჰქონდეს ჩამოყალიბებული ფორმის ავ-კარგიანობაზე, გეტყვით იმასაც, რომ რა თქმა უნდა, მუშაობის პროცესში შეგხვდნენ ისეთებიც, რომლებიც რეფორმის როგორც დადებით, ისე უარყოფით მხარეებს ხედავენ და მეტ ინფორმაციას ითხოვენ. მაგალითად, 34 წლის ექთანი, თიკო ადეიშვილს, მაღალ კლასებში მოსწავლეთა შეუსაბამო ჩაცმულობის გამო ფორმა, ერთის მხრივ, კარგ გამოსავლად მიაჩნია, მეორეს მხრივ კი აფიქრებს დამატებითი ხარჯი და იმავე მაღალკლასელების მოსაზრებები, რომლებიც, შესაძლოა ჩარჩოში ჩასმული გემოვნების წინააღმდეგებიც იყვნენ.თამარ უსუფაშვილი. 35 წლის. ეკონომისტი. მეხუთეკლასელის დედა: „დადებითი შედეგი, ჩემი აზრით, ის არის, რომ ბავშვებს საერთო სტანდარტი ექნებათ და ერთმანეთის სამოსზე გულის არ დასწყდებათ. თუმცა, შეიძლება, ინდივიდუალურობის გამოხატვას შეუშალოს ხელი. რაც შეეხება ფასიან ფორმას, ვერ იქნება მისაღები, რადგან საჯარო სკოლა ყველა ეკონომიკური შესაძლებლობის ოჯახისთვის ხელმისაწვდომი უნდა იყოს. მგონია, რომ თუ შემოიღებენ მაქსიმალურად გათვალისწინებული უნდა იყოს კომფორტულობის საკითხი და სახელმწიფომ ეს ხარჯები სრულად უნდა უზრუნველყოს“.როგორც მშობლებისგან გავიგეთ, ზოგიერთ სკოლაში, ლოკალურ დონეზე, მცდელობა აქამდეც ყოფილა. მაგალითად, პირველ კლასიკური გიმნაზიაში, ორიოდე წლის წინ, მოსწავლეებში გამოკითხვაც კი ჩაუტარებიათ, თუმცა, როგორც მოსალოდნელი იყო, ბავშვებს თავისუფლად ჩაცმა აურჩევიათ. ეს ინფორმაცია, რომელიც აღნიშნული სკოლის მოსწავლეების დედამ მოგვაწოდა, ცხადყოფს, რომ ბავშვების აზრი უფროსებისგან განსხვავებულია და თუ გავითვალისწინებთ, რომ ცვლილება სწორედ მათ ეხებათ, ვფიქრობთ, უყურადღებოდ დასატოვებელი არ უნდა იყოს. „დღევანდელ ცხოვრებაში, რთულია, რამე სავალდებულო იყოს. თუ ბავშვების თავისუფლებაზე ვსაუბრობთ, უნდა ჰკითხონ, რადგან მათი გადასაწყვეტია“, – გვეუბნება 50 წლის, ხელოვნებათმცოდნე, თეა კიკალიშვილი, პირველი კლასიკური გიმნაზიის მე-6 და მე-8 კლასის მოსწავლეების მშობელი.ფორმის შემოღების მცდელობის კრახით დასრულებაზე კიდევ ერთი ქალბატონი, 3 მოსწავლის დედა მაგდანა მახარეიშვილიც გვიყვება. მისი შვილები, გარკვეული პერიოდით 161-ე საჯარო სკოლაში სწავლობდნენ, სადაც ფორმის ტარება სავალდებულო გახადეს, თუმცა, ქალბატონის თქმით, ბავშვებმა ეს ვერ მიიღეს.სალომე აბულაძე. 35 წლის. მეორეკლასელი მოსწავლის დედა: „კერძო სკოლებში ფორმის შეკერვა საკმაოდ ძვირი ჯდება. ამას საჯარო სკოლაში ვერ გადაიხდიან. ზოგს ბავშვი თეატრშიც ვერ მიჰყავს მაშინ, როდესაც მასწავლებელი გასვლით აქტივობას გეგმავს. მინიმუმ 2 ფორმა მაინც უნდა მქონდეს და ჯაფაც და ხარჯიც მეზრდება. ბავშვებმაც თუ გააპროტესტეს, შესაძლოა, სკოლაში სიარულის პრობლემაც შეიქმნას. ვფიქრობ, საზოგადოება მზად არაა ერთნაირი ფორმისთვის. ზოგი სკოლა თეთრ პერანგსა და მუქ ქვედატანს ითხოვს და უმეტესობა ამასაც ვერ ასრულებს. ასე რომ, ინიციატივას სავალდებულო ხასიათი არ უნდა ჰქონდეს. ვფიქრობ, მაღალკლასელებს საერთოდ არ მოუნდებათ ფორმის ტარება და სამინისტრო ამ იდეის ბევრ პრობლემას წააწყდება. იდეის ავტორები ჩვენს საზოგადოებას კარგად არ იცნობენ“.გამოკითხვაზე დაყრდნობით, შეგვიძლია იმის თქმაც, რომ მოქალაქეთა ნაწილი ფორმის შემოღების დადებით მხარეებს სრულებით ვერ ხედავს. მათთვის გაუგებარია, რატომ უნდა მოვუსპოთ ბავშვებს თავისუფალი არჩევანი ჩაცმაში და საიდან დგინდება, რომ ფორმა სკოლებში არსებულ სიტუაციას, ან სწავლის დონეს აუმჯობესებს.თავისუფალ არჩევანს ემხრობა 57 წლის, ფილოლოგი ნანა მაყაშვილი. მისი მთავარი არგუმენტი კი ისაა, რომ ამ გზით ბავშვებს გემოვნება განუვითარდებათ. როგორც მინიმუმ, ფიქრობს, რომ ფორმის ჩაცმა-არჩაცმის საკითხი თავად ბავშვებმა უნდა გადაწყვიტონ. ანუ, ნებაყოფლობითი უნდა იყოს.მაღალ კლასებში მოსწავლეების დათანხმება რომ რთული იქნება, ამას სხვებიც ეჭვობენ. მაგალითად, 39 წლის სტომატოლოგი, ლანა გრძელიძე ფიქრობს, რომ ფორმას მიუჩვეველი უფროსკლასელებისთვის, ამის იძულება, არაეფექტურია. ამიტომ, სიახლის დანერგვა დაწყებითი კლასებიდან უნდა დაიწყოს. 45 წლის მძღოლს, დავითს კი ორი უფროსკლასელი ბიჭი ჰყავს და აქედანვე დანამდვილებით იცის, რომ მათთვის ფორმის დაძალებას აზრი არ ექნება – რომ ვუთხრა სკოლაში თეთრი პერანგით და ჰალსტუხით უნდა იაროთ მეთქი, გადაირევიანო – სიცილით გვიმხელს. არც ფორმაში ფულის გადახდის იდეა ხიბლავს. იმ დროს, როცა ბავშვების დიდი ნაწილი და-ძმის გამონაცვალი ტანსაცმლით იზრდება, ფორმაში დამატებითი ხარჯს გაღება არაა გამართლებულიო – დასძენს. „ძვირს ვერ გადავიხდით, იაფი კიდევ უხარისხო იქნება“, – ასეთი ფრაზა მისგან და კიდევ რამდენიმე სხვა რესპონდენტისგან მოვისმინეთ.ფორმა, თავისი შინაარსობრივი თუ სიმბოლური თვალსაზრისით მიუღებელი სხვა რესპონდენტისთვისაც აღმოჩნდა. ბევრი არა, მაგრამ შეგხვდნენ ისეთებიც, რომლებიც ფიქრობენ, რომ 21-ე საუკუნის ბავშვი აიძულო ჩაცმულობის მკაცრ ჩარჩოში ჩაჯდეს და იმ ფორმას დასჯერდეს, რომელიც უცხო ადამიანებმა დაუდგინეს და რომელიც მის გარდა ათი ათასობით მოსწავლეს აცვია, უტოპიაა. საღ აზრსაც მოკლებულია – ახშობს რა მათში ინდივიდუალიზმისა და თავისუფალი გამოხატვის უნარს.„21-ე საუკუნეა და რა საჭიროა, რომ ყველა მოსწავლე ერთ ფორმაში იყოს, როგორც კომუნისტების დროს?!“ – გადაჭრით პასუხობს ჩვენს კითხვას 37 წლის, სამი მოსწავლის დედა მაგდან კირკიტაძე. არ მიაჩნია, რომ ფორმა ბულინგის პრევენციად გამოდგება, რადგან ფიქრობს, რომ ბულინგი, თუ ადამიანში ამისკენ მიდრეკილება არსებობს, ნებისმიერ საკითხზე შეიძლება დაიწყოს – მატერიალურზე, თუ არამატერიალურზე – „სასკოლო ფორმის შემოღების იდეის ავტორებმა, სკოლებში რომ უფასო კვება იყოს, ჯერ მაგაზე იმუშაონ და შემდეგ – ფორმებზე. მშიერი ბავშვი უფრო ვერ ისწავლის, ვიდრე ის ბავშვი, რომელსაც ფორმა არ აცვია“, – გვეუბნება მაგდანი.50 წლის ქეთი გოგიბერიძე იმ გამონაკლისებშია, რომელსაც თავად მოუწია ფორმა ეტარებინა, თუმცა ეს სულ არ ენატრება. პირიქით, დარწმუნებით ამბობს, რომ ერთფეროვნება ბავშვს ფანტაზიასა და თავისუფლების სურვილს აკლებს. ბავშვს, ბავშობიდანვე უნდა ჰქონდეს თვითგამოხატვისა და თავისი ინდივიდუალიზმის უფლება და ეს, დიდწილად, სკოლამ უნდა უზრუნველყოსო – გვეუბნება პროფესიით ექიმი: „ფორმა ბულინგის პრევენციისთვის ვერ გამოდგება. ფორმებშიც იქნება განსხვავება, დანამატ აქსესუარებშიც, ფეხსაცმელშიც, ჩანთაშიც, ქურთუკშიც. ამ წარსულიდან მოვდივარ, ეს ყველაფერი გამოვლილი მაქვს“.აზრი მრავალგვარია, ინფორმაცია – მწირი. მანამ, სანამ განათლების სამინისტრო დეტალებს გაამხელს, საზოგადოებაში არაერთი კითხვა ტრიალებს – რა ეღირება ფორმა? მთლიანად მშობლის გადასახდელი გახდება, თუ სახელმწიფო დააფინანსებს? ვინ შეკერავს? როგორი ხარისხი ექნება? იქნება თუ არაა სეზონური – ზამთარი/ზაფხული? თუ მოსწავლემ არ ჩაიცვა, რა უნდა ქნას მშობელმა? იქნება თუ არა სოციალურად დაუცველების სუბსიდირება? როდიდან ამოქმედდება სიახლე? რომელ კლასებში? მხოლოდ დედაქალაქში, თუ რეგიონებშიც? – ეს კითხვები, სხვა მრავალთან ერთად, ადამიანებისგან მოვისმინეთ. ადამიანებისგან, რომელთაც ცვლილებები ეხებათ, თუმცა გადაწყვეტილების მიღების პროცესში, აზრს ჯერ მხოლოდ ჟურნალისტები ეკითხებიან. იმედი დავიტოვოთ, რომ განათლების სამინისტრო სასკოლო ფორმების არჩევანს თუ მათი შერჩევის პროცესს საჯარო განხილვის ნაწილად აქცევს.edu.aris.ge

მსოფლიო ბირჟებზე ერთი უნცია ოქრო, თბილისის დროით 12:30 საათისთვის, 4 005 დოლარი ღირს, რაც ერთდღიან პერიოდში 0.55%-ით გაზრდილი ფასია. 0.91%-ით არის მომატებული ვერცხლის ფასი, ამ დროისთვის ერთი უნცია ბირჟებზე 48.62 დოლარი ღირს.რაც შეეხება საქართველოს, ამ დროისთვის თბილისის ოქროს ბირჟაზე 999-სინჯიანი 1 გრამი ოქრო 357 ლარი ღირს, 750-სინჯიანი - 268 ლარი, ხოლო 585-სინჯიანი 1 გრამი ოქროს ფასი 209 ლარია.რაც შეეხება ვერცხლს, 800 სინჯის 1 გრამი ვერცხლი 3.56 ლარი ღირს, ხოლო 999 სინჯის - 4.45 ლარი.

მიმდინარე კვირაში ლარი დოლართან მიმართებაში გამყარდა, ევროსთან მიმართებით კი გაუფასურდა.უფრო კონკრეტულად „ბიზნესპრესნიუსი“ გთავაზობთ, კვირის დინამიკას:3 ნოემბერს 1 აშშ დოლარის ოფიციალური ღირებულება 2.7117 ლარი გახდა. კურსი, რომელიც იმ დღეს მოქმედებდა, 2.7127 ლარი იყო. შესაბამისად, დოლარის ცვლილებამ ეროვნულ ვალუტასთან მიმართებაში 0.0010 ლარი შეადგინა.რაც შეეხება ევროს, მისი კურსი 3.1231 ლარი გახდა. მაშინ, როცა იმ დღეს მოქმედი კურსი 3.1386 ლარს შეადგენდა. შესაბამისად, ევროს ცვლილებამ 0.0155 ლარი შეადგინა.4 ნოემბერს 1 აშშ დოლარის ღირებულება 2.7109 ლარი გახდა. დოლარის ცვლილებამ ეროვნულ ვალუტასთან მიმართებით 0.0008 ლარი შეადგინა.ევროს კურსი 3.1197 ლარი გახდა. შესაბამისად, ევროს ცვლილებამ 0.0034 ლარი შეადგინა.5 ნოემბერს 1 აშშ დოლარის ღირებულება 2.7102 ლარი გახდა. დოლარის ცვლილებამ ეროვნულ ვალუტასთან მიმართებით 0.0007 ლარი შეადგინა.ევროს კურსი 3.1127 ლარი გახდა. შესაბამისად, ევროს ცვლილებამ 0.0070 ლარი შეადგინა.6 ნოემბერს 1 აშშ დოლარის ოფიციალური ღირებულება 2.7089 ლარი გახდა. დოლარის ცვლილებამ ეროვნულ ვალუტასთან მიმართებით 0.0013 ლარი შეადგინა.ევროს კურსი 3.1193 ლარი გახდა. შესაბამისად, ევროს ცვლილებამ 0.0066 ლარი შეადგინა.7 ნოემბერს 1 აშშ დოლარის ოფიციალური ღირებულება 2.7075 ლარი გახდა. დოლარის ცვლილებამ ეროვნულ ვალუტასთან მიმართებით 0.0014 ლარი შეადგინა.ევროს კურსი 3.1272 ლარი გახდა. შესაბამისად, ევროს ცვლილებამ 0.0079 ლარი შეადგინა.საბოლოო ჯამში, მიმდინარე კვირაში ეროვნული ვალუტა დოლართან მიმართებით 0.0042 ლარით გამყარდა, ევროსთან მიმართებით კი 0.0041 ლარით გაუფასურდა.bpn.ge

2025 წლის 1-ელი ოქტომბრის მდგომარეობით, საქართველოში 1 087 899 ბიზნეს სუბიექტია რეგისტრირებული, საიდანაც აქტიურია მხოლოდ 26 %. ამის შესახებ საქსტატის მონაცემებიდან ჩანს. სტატისტიკის მიხედვით, ამათგან მხოლოდ 283 061 კომპანიაა მოქმედი.რაც შეეხება საქმიანობის სახეებს, მონაცემების თანახმად, რაოდენობრივად ყველაზე მეტი უფუნქციო კომპანია საბითუმო და საცალო ვაჭრობა/ავტომობილების და მოტოციკლების რემონტის დარგშია. აქ ჯამში 219 936 კომპანიაა რეგისტრირებული, საიდანაც 140 ათასამდე ბიზნესი (36,4%) არ მუშაობს.უფრო კონკრეტულად, „ბიზნესპრესნიუსი“ გთავაზობთ, 2025 წლის 1-ლი ოქტომბრის მდგომარეობით, დარგების მიხედვით აქტიური და უფუნქციო ბიზნეს სუბიექტების რაოდენობის შესახებ ინფორმაციას: სოფლის, სატყეო და თევზის მეურნეობა - 11 882 რეგისტრირებული, აქედან აქტიური 3 567 (70% უფუნქციოა); სამთომოპოვებითი მრეწველობა და კარიერების დამუშავება - 2 320 რეგისტრირებული, აქტიური 673 (71% უფუნქციო); დამამუშავებელი მრეწველობა - 52 112 რეგისტრირებული, 17 974 აქტიური (66% უფუნქციო); ელექტროენერგიის, აირის, ორთქლის და კონდიცირებული ჰაერის მიწოდება - 565 რეგისტრირებული , 249 აქტიური (56% უფუნქციო); წყალმომარაგება; კანალიზაცია, ნარჩენების მართვა და დაბინძურებისაგან გასუფთავების საქმიანობები - 1 051 რეგისტრირებული, 270 აქტიური (74% უფუნქციო); მშენებლობა - 46 010 რეგისტრირებული, 20 077 აქტიური (56% უფუნქციო); საბითუმო და საცალო ვაჭრობა; ავტომობილების და მოტოციკლების რემონტი - 219 936 რეგისტრირებული, 79 990 აქტიური (64% უფუნქციო); ტრანსპორტი და დასაწყობება - 48 986 რეგისტრირებული, 25 975 აქტიური (47% უფუნქციო); განთავსების საშუალებებით უზრუნველყოფის და საკვების მიწოდების საქმიანობები - 30 372 რეგისტრირებული, 10 807 აქტიური (64% უფუნქციო); ინფორმაცია და კომუნიკაცია - 38 971 რეგისტრირებული, 24 918 აქტიური (36% უფუნქციო); საფინანსო და სადაზღვევო საქმიანობები - 5 765 რეგისტრირებული, 1 659 აქტიური (71% უფუნქციო); უძრავ ქონებასთან დაკავშირებული საქმიანობები - 14 641 რეგისტრირებული, 8 261 აქტიური (44% უფუნქციო); პროფესიული, სამეცნიერო და ტექნიკური საქმიანობები - 27 421 რეგისტრირებული, 13 053 აქტიური (52% უფუნქციო); ადმინისტრაციული და დამხმარე მომსახურების საქმიანობები - 17 086 რეგისტრირებული, 7 896 აქტიური (54% უფუნქციო); სახელმწიფო მმართველობა და თავდაცვა; სავალდებულო სოციალური დაცვა - 1 578 რეგისტრირებული, 414 აქტიური (74% უფუნქციო); განათლება - 12 185 რეგისტრირებული, 6 958 აქტიური (43% უფუნქციო); ჯანდაცვა და სოციალური მომსახურების საქმიანობები - 7 750 რეგისტრირებული, 3 654 აქტიური (53% უფუნქციო); ხელოვნება, გართობა და დასვენება - 8 117 რეგისტრირებული, 3 480 აქტიური (57% უფუნქციო); ექსტრატერიტორიული ორგანიზაციების და ორგანოების საქმიანობები - 97 რეგისტრირებული, 12 აქტიური (88% უფუნქციო); საქმიანობა უცნობია - 516 386 რეგისტრირებული, 47 031 აქტიური (91% უფუნქციო).

8 ნოემბრიდან კრწანისისა და სამგორის რაიონებში მიკროავტობუსის თითო ახალი მარშრუტი დაიწყებს მგზავრთა მომსახურებას. ინფორმაციას თბილისის მერიის პრესსამსახური ავრცელებს. „N544 მიკროავტობუსი იმოძრავებს მეტროსადგურ „300 არაგველის“ მიმდებარე ტერიტორიიდან იალბუზის ქუჩის, ორთაჭალჰესის ხიდისა და ვახტანგ გორგასლის ქუჩის გავლით, კრწანისის ქუჩის №65-მდე.N559 მარშრუტი სამგორის რაიონს მოემსახურება. მიკროავტობუსი სვლას გივი ამილახვრის ქუჩის №17-ის მიმდებარე ტერიტორიიდან დაიწყებს და კახეთის გზატკეცილისა და ჯავახეთის ქუჩების გავლით მეტროსადგურ „ვარკეთილამდე“ იმოძრავებს. შემდეგ იმავე მარშრუტით გივი ამილახვრის ქუჩას დაუბრუნდება.ახალი მარშრუტები მნიშვნელოვნად გააუმჯობესებს გადაადგილებას და კიდევ უფრო კომფორტულს და ხელმისაწვდომს გახდის საზოგადოებრივი ტრანსპორტით სარგებლობას.გარდა ამისა, სამგორის რაიონში N295 მარშრუტზე მოძრავი მცირეგაბარიტიანი ავტობუსები MAN-ის მარკის 10-მეტრიანი ავტობუსებით ჩანაცვლდება.ახალი ავტობუსები ბევრად მეტ მგზავრს მოემსახურება და გააუმჯობესებს გადაადგილებას ბესარიონ ჭიჭინაძისა და ქინძმარაულის ქუჩებზე, ასევე, მოსკოვის გამზირიდან მეტროსადგურ „ვარკეთილის“ მიმართულებით.ასევე, მთაწმინდასა და გლდანში მიკროავტობუსების მარშრუტები დაგრძელდება. კერძოდ, მთაწმინდის რაიონში მიკროავტობუსის - N481 მარშრუტი, რომელიც დაბა წყნეთიდან კიკეთის მიმართულებით გადაადგილდება და გზად სოფელ „დიდებას“ გაივლის, ამჯერად სოფელ „დიდებაში“ მდებარე დიდების ქუჩის გარდა, სამპანტების I შესახვევსაც მოემსახურება.გარდა ამისა, დაგრძელდება გლდანის რაიონში მოძრავი N508 მიკროავტობუსის მარშრუტიც. აღნიშნული მიკროავტობუსი მეტროსადგურ „ახმეტელის თეატრის“ მიმდებარე ტერიტორიიდან (გობრონიძის ქუჩა) მომსახურებას უწევს ავშნის ქუჩისა და ავშნის III შესახვევის მცხოვრებლებს. ახალი მარშრუტის მიხედვით, მიკროავტობუსი ავშნის III შესახვევიდან სვლას ვახტანგ ფირცხალავას ქუჩის გავლით მიხეილ ვაშაკიძის ქუჩის კვეთამდე გააგრძელებს.მთაწმინდისა და გლდანის რაიონებში განახლებული მარშრუტები 8 ნოემბრიდან ამოქმედდება“, - აღნიშნულია განცხადებაში.

„მთავარია გჯეროდეს“ - გჯეროდეს, რომ ცოდნის ძიება არასდროს მთავრდება, გჯეროდეს, რომ კითხვების დასმა და ნიუანსებზე დაკვირვება უკეთეს პასუხებამდე მიგიყვანს. სწორედ ამიტომ თიბისიმ, განათლების პროგრამის ფარგლებში, ნიკო ნერგაძესთან ერთად YouTube პოდკასტების სერია „არის ერთი ნიუანსი“ დაიწყო.პოდკასტის კონცეფცია მომდინარეობს ავტორის პირადი ცნობისმოყვარეობიდან სწრაფი პასუხების მიღმა არსებულ კითხვებსა და კონტექსტის კვლევაზე. განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც სოციალურ მედიაში გავრცელებული „იცით თუ არა რომ“ ტიპის ინფორმაციებმა შეიძლება აუდიტორია შეცდომაში შეიყვანოს.ვიდეო სერიების მიზანია ისეთ თემებზე საუბარი, რომლებიც ხშირად ზედმეტად მარტივდება საჯარო დისკუსიებში. რეალურად კი სიღრმისეულ ანალიზს, კონტექსტს და ნიუანსურ მიდგომას მოითხოვს.პროექტის ხედვა ემყარება იდეას, რომ ჭეშმარიტება იშვიათადაა შავ-თეთრი. ავტორებისთვის მთავარი სწრაფი პასუხები არ არის პირიქით, მათ სურთ აჩვენონ, რას ამბობს თანამედროვე მეცნიერება, როგორ მიდიან მკვლევრები დასკვნებამდე, რა რჩება უპასუხოდ და რა ნიუანსები არსებობს თითოეულ თემაში.„ჩვენს ვიდეოებში „სწრაფი პასუხები“ ნამდვილად არ გვაინტერესებს. ჭეშმარიტება იშვიათად არის შავ-თეთრი; ყოველთვის არის ნიუანსი, ყოველთვის არის კონტექსტი. სწორედ ეს ხდის საკითხს საინტერესოს. ჩვენი ამოცანა არ არის, ვინმეს ვუთხრათ, რა როგორ იფიქროს. ჩვენ გვინდა ვაჩვენოთ: „აი, რა აქვს ნათქვამი მეცნიერებას, აი, როგორ მივიდნენ მკვლევრები ამ დასკვნამდე, აი, რა კითხვები რჩება ჯერ კიდევ უპასუხოდ“ და „აი, ასეთი ნიუანსი არსებობს“ - ნიკო ნერგაძე, ჟურნალისტი, ვიდეო სერიების ავტორი.YouTube პოდკასტის პირველ ეპიზოდში საუბარია ძალადობასა და ვიდეოთამაშებზე; განხილულია თუ რა როლს ასრულებს გენეტიკა და აღზრდა ქცევაზე, როგორ ყალიბდება კვლევების შედეგები, რა ახდენს გავლენას თავად მეცნიერებზე და რატომ შეიძლება 10 წლის წინანდელი კვლევაც კი დღეს მოძველებულად ჩაითვალოს.„არის ერთი ნიუანსის“ ახალ ეპიზოდებში, ორ კვირაში ერთხელ, ნიკო ნერგაძე სხვადასხვა სამეცნიერო და სოციალური თემის სიღრმისეულ განხილვას შესთავაზებს აუდიტორიას.თიბისისთვის მნიშვნელოვანია ისეთი საგანმანათლებლო პლატფორმების მხარდაჭერა, რომლებიც საზოგადოების ინტერესს, კრიტიკულ აზროვნებასა და კვლევით კულტურას აძლიერებს. 

პედაგოგები, რომლებიც მოსწავლეებში კრიტიკული აზროვნების, სწავლის სურვილს აღვიძებენ, სამყაროს უკეთესობისკენ ცვლიან. ამ გზაზე მათი მთავარი მამოძრავებელი ძალა საკუთარი საქმის გულწრფელი სიყვარულია. სწორედ ამ მონდომების აღიარებისთვის შეიქმნა მასწავლებლის ეროვნული ჯილდო, რომლის მთავარი მხარდამჭერიც საქართველოს ბანკია.კონკურსის ერთ-ერთი ფინალისტი წელს ელენე ბეთლემიშვილია, გორის მე-3 და მე-8 საჯარო სკოლების დაწყებითი საფეხურის მასწავლებელი. ელენეს პროფესიული გზა სწორხაზოვანი არ ყოფილა:„ვიწყებდი, სხვადასხვა მიზეზით ვჩერდებოდი, ისევ ვბრუნდებოდი, მაგრამ ყოველი დაბრუნება ახალი იდეებითა და ენერგიით იყო სავსე. დღეს რომ ვფიქრობ, სწორედ ეს მცდელობები მაძლევდა ყველაზე ღირებულ გამოცდილებას. მასწავლებლობის არჩევა ჩემთვის არასოდეს ყოფილა მხოლოდ პროფესია - ეს იყო ბავშვებთან ყოფნისა და სამყაროს მათთან ერთად აღმოჩენის შინაგანი სურვილი”.ელენე გვიზიარებს, რომ მისი სწავლების მთავარი პრინციპი  მხოლოდ ცოდნის გადაცემა არ არის: „მთავარი პრინციპი ჩემთვის მოსწავლის ხედვის, ინიციატივისა და საკუთარი თავის რწმენის გაღვიძებაა. ყველაზე მეტად ვაფასებ იმ მომენტებს, როცა ბავშვი თვითონ პოულობს გზას პრობლემის გადასაჭრელად, იაზრებს, რომ შეუძლია. მოსწავლეებს მუდმივად ვუსმენ. ვაძლევ სივრცეს, რომ გამოავლინონ საკუთარი ინტერესები, რომლებსაც გაკვეთილში ვაერთიანებ. ეს შეიძლება იყოს წიგნის კითხვა, ხელოვნება ან ტექნოლოგიები. მთავარია, რომ ბავშვმა იგრძნოს, სკოლა არის ადგილი, სადაც მისი ინტერესები ფასდება”.ბავშვის განვითარებაზე დაწყებითი საფეხურის მასწავლებელი განსაკუთრებულ ზეგავლენას ახდენს, ელენეც ყოველთვის ცდილობს, პატარა მოსწავლეების მეგობარი გახდეს: „ეს მათი პირველი ნაბიჯებია სკოლის სამყაროში. მნიშვნელოვანია მოთმინება, ნდობის მოპოვება და ისეთი გარემოს შექმნა, სადაც მათ გაუჩნდებათ კითხვა, სურვილი. ვცდილობ, სწავლის პროცესი მათი ინიციატივებით იყოს სავსე: პროექტებით, თამაშებით, რეფლექსიით. ვასწავლი, როგორ მოიძიონ გზები, როგორ დაგეგმონ და როგორ არ დანებდნენ პირველივე სირთულეზე. ვაჩვენებ, რომ შეცდომა არა დამარცხება, არამედ ახალი შესაძლებლობაა. ასე იბადება სწავლის, აღმოჩენისა და შექმნის ჟინი”.კონკურსის ფინალისტობა ელენესთვის არა მხოლოდ ინდივიდუალური აღიარება, არამედ გზავნილია, რომ მასწავლებლის საქმე ქვეყნის განვითარების პროცესში მნიშვნელოვანია:  „ეს კონკურსი ქმნის სივრცეს, სადაც ვსწავლობთ ერთმანეთისგან, ვუზიარებთ გამოცდილებას და ვაჩვენებთ საზოგადოებას, რომ სკოლა არის ცვლილებებისა და შთაგონების ადგილი”. ელენემ მომავალ მასწავლებლებს რჩევებიც გაუზიარა: „არ დაიზაროთ მოსმენა და დაკვირვება. ნუ ეცდებით ყველაფრის სწრაფად მიღწევას. ეს პროფესია მოთმინებასა და ემპათიას მოითხოვს. თუ საქმეს სიყვარულითა და ინტერესით მიუდგებით, ყველაზე რთული დღეებიც შთაგონებად გადაიქცევა”.ინფორმაციისთვის, ამ კონკურსის ისტორია საქართველოში 2017 წლის 13 მაისიდან იწყება. ინიციატივა გლობალურ კამპანიას, The Global Teacher Prize-ს ეკუთვნის, რომლის მიზანიც მასწავლებლების პროფესიის პოპულარიზაციაა. პროექტის მხარდამჭერები არიან: მთავარი მხარდამჭერი- საქართველოს ბანკი, გენერალური სპონსორი - გუდავაძე-პატარკაციშვილის ფონდი. ნახე, რა შესაძლებლობებს ქმნის საქართველოს ბანკი: ganatleba.bog.ge

საჯარო სკოლებში პირველი სემესტრი 29 დეკემბერს, ორშაბათს, დასრულდება. ამის შესახებ განათლების, მეცნიერებისა და ახალგაზრდობის სამინისტროში განგვიცხადეს.30 დეკემბრიდან 14 იანვრის ჩათვლით კი ზამთრის არდადეგები იქნება.სკოლებში სასწავლო პროცესი 15 იანვრიდან განახლდება.

სისხლის სამართლის ბრალდების წინაშე აღმოჩენა ერთ - ერთი ყველაზე სტრესული და რთული ცხოვრებისეული გამოცდილებაა. ბრალდებულის და მისი ოჯახის წევრებისთვის, შოკის და გაურკვევლობის ფონზე, ერთ-ერთ პირველ და ყველაზე პრაგმატულ კითხვად იქცევა: რა ღირს კვალიფიციური ადვოკატის დაქირავება?ეს არის კითხვა, რომელზეც უნივერსალური პასუხი არ არსებობს. საქართველოში, ისევე როგორც ბევრ სხვა ქვეყანაში, სისხლის სამართლის ადვოკატის ჰონორარი ფიქსირებული არ არის და მრავალ ფაქტორზეა დამოკიდებული.ამ აქტუალურ და საინტერესო თემაზე სასაუბროდ, ჩვენ მოვიწვიეთ საადვოკატო ოფისის „ხელაშვილი & პარტნიორები“ ხელმძღვანელი, სისხლის სამართლის საქმეებზე მომუშავე ცნობილი ადვოკატი, საბა ხელაშვილი.რატომ არ არსებობს ფიქსირებული ფასი?როგორც ბატონმა საბამ ჩვენთან საუბარში განმარტა, სისხლის სამართლის საქმეზე ადვოკატის მომსახურების ღირებულება ინდივიდუალურია და თითოეული შემთხვევისთვის ცალკე განისაზღვრება.„შეუძლებელია, ერთი და იმავე თანხად შეაფასო საქმე, რომელიც ეხება, მაგალითად, მსუბუქ ხულიგნობას და საქმე, რომელიც ეხება განსაკუთრებით მძიმე კატეგორიის დანაშაულს, როგორიცაა თაღლითობის მრავალეპიზოდიანი სქემა ან ორგანიზებული დანაშაული,“ — აღნიშნავს საბა ხელაშვილი. ადვოკატის ჰონორარზე გავლენას ახდენს შემდეგი ძირითადი ფაქტორები: საქმის სირთულე: ეს მოიცავს ბრალდების სიმძიმეს (სისხლის სამართლის კოდექსის მუხლს) და საქმის ფაქტობრივ გარემოებებს. საქმის მოცულობა: რამდენი ტომისგან შედგება საქმე, რამდენი მოწმეა დასაკითხი, რამდენი მტკიცებულებაა შესასწავლი. გამოძიების ეტაპი: ადვოკატი ერთვება დაკავებისთანავე, წინასწარ გამოძიებაში, თუ უკვე სასამართლო პროცესზე. პროცესის მოსალოდნელი ხანგრძლივობა: საქმე, რომელიც შეიძლება თვეობით ან წლობით გაგრძელდეს, ბუნებრივია, მეტ რესურსს მოითხოვს. ადვოკატის გამოცდილება და რეპუტაცია: მაღალკვალიფიციური და გამოცდილი ადვოკატის მომსახურება, რომელსაც რთული საქმეების წარმატებით დასრულების ისტორია აქვს, როგორც წესი, უფრო ძვირია. ფასების დიაპაზონი: 20 000 დოლარს გადაცილებული ჰონორარებისაბა ხელაშვილი ადასტურებს, რომ როდესაც საქმე ეხება კომპლექსურ, რეზონანსულ ან დიდი მოცულობის სისხლის სამართლის საქმეებს, ადვოკატის ჰონორარი შესაძლოა მართლაც ძალიან მაღალი იყოს.„საზოგადოებაში ხშირად ჰგონიათ, რომ ადვოკატის ჰონორარი გადაჭარბებულია, მაგრამ არ იციან, რა კოლოსალური შრომა დგას ამის უკან. როდესაც საქმე გვაქვს, მაგალითად, ეკონომიკურ დანაშაულზე, რომელიც მოიცავს ათეულობით ტომს, ფინანსურ ექსპერტიზებს და თვეების განმავლობაში მიმდინარე სასამართლო სხდომებს, ეს მოითხოვს არაერთი იურისტის სრულ განაკვეთზე მუშაობას.დიახ, ჩვენს პრაქტიკაშიც ყოფილა და ზოგადად, ქართულ რეალობაშიც არის საქმეები, სადაც ადვოკატის ჰონორარი 20 000 დოლარს და მეტსაც აღემატება. ეს, როგორც წესი, ეხება განსაკუთრებით რთულ, მრავალეპიზოდიან საქმეებს, სადაც დაცვის სტრატეგიის აგება უდიდეს ინტელექტუალურ და დროით რესურსს მოითხოვს,“ — განმარტავს „ხელაშვილი & პარტნიორების“ ხელმძღვანელი.შეჯამებამაშასადამე, სისხლის სამართლის საქმეზე ადვოკატის მომსახურების ღირებულება პირდაპირპროპორციულია საქმის სირთულისა და იმ რესურსისა, რასაც ადვოკატი და მისი გუნდი დახარჯავს თქვენი უფლებების დასაცავად.მთავარი რეკომენდაციაა, რომ ბრალდების წაყენების ან თუნდაც პოლიციაში დაბარების პირველივე წუთებიდან დაუკავშირდეთ კვალიფიციურ ადვოკატს. იურიდიული კონსულტაციის დროს თქვენ შეძლებთ, დეტალურად განიხილოთ თქვენი საქმე და მხოლოდ ამის შემდეგ შეძლებს ადვოკატი მომსახურების ღირებულების დადგენას.

„ჯორჯიან უოთერ ენდ ფაუერი“ სპეციალურ განცხადებას ავრცელებს, რომელშიც აღნიშნულია, რომ 7 ნოემბერს ღრმაღელის წყალგამტარ გვირაბში კომპანია წყალმომარაგების სტაბილურობისთვის რთულ ტექნიკურ სამუშაოებს ჩაატარებს.როგორც განცხადებაშია ნათქვამი, ტექნიკური სამუშაოები 7 ნოემბერს დილის 10:00 საათიდან დაიწყება და ინტენსიურ, უწყვეტ რეჟიმში შესრულდება.გარდა გვირაბში მიმდინარე სამუშაოებისა, კომპანია პარალელურად განახორციელებს სამუშაოებს წყალმომარაგების გამანაწილებელ ქსელზე – დამონტაჟდება ჩამკეტ-მარეგულირებელი ურდულები, რაც მნიშვნელოვნად გააუმჯობესებს ქსელის მართვის შესაძლებლობებსა და წყალმომარაგების სტაბილურობას.აღნიშნულთან დაკავშირებით, სამუშაოების მიმდინარეობის პერიოდში აუცილებელია მაგისტრალური ქსელის წყლისგან დაცლა, რის გამოც 7 ნოემბრის დილის 10:00 საათიდან 8 ნოემბრის საღამოს 22:00 საათამდე წყალმომარაგება შეეზღუდება:ჩუღურეთის რაიონში: სამშვილდის, მარუაშვილის, აფხაზეთის, სამურზაყანოს, 9 ძმის, ცაიშის, აბაშის, ხონის, სენაკის, ლანჩხუთის, ტაშირის, ლაილაშის, სალხინოს, ქვალონის, ატოცის, ნორიოს, ლარეხის, დავითაშვილის, ბაგრატიონის, სააკაძის, ბოდავის, ხუდადოვის, მახათის, ჭალადიდის, გედევანიშვილის, ივერთუბნის, აგიაშვილის, ჯორჯაძის, ბარაკონის, მიზანდარის, კვარაცხელიას, პაპავის, ხერხეულიძეების, ეშბას, ასხინის, ართვინის, არაგვისპირელის, სიმღერების. კანდელაკის, ხორნაულის, გაბუნიას, ყუბანეიშვილის, ბეთაშვილის, ადამიას, თამარაშენის, ტყეკულტურის, მანგლისის, ყანჩელის, ხაჩატურიანის, ქარსელაძის, ენუქიძის, მამულაშვილის, ჟმანიაშვილის, ლოლაძის, არგვეთას, თეკლათის. მიმდებარე ქუჩებს.ისნის რაიონში: ევროპისა და ქეთევან დედოფლის მოედანს, ღვინის და მეტეხის აღმართებს, მხატვრებს, ვაზისუბნის, სამრეწველოა და სამგორის დასახლების სახლი, გაბრიელ სალოსის გამზირ,ს, მოსკოვისა და ქეთევან დედოფლის გამზირების ნაწილს, ვარკეთილის IV მიკრორაიონის III კვარტალს. ფშავის, ჯირიშვილის, კიკეთის, კაიშაურის,, საინგილოს, სამრეკლოს, მესხიშვილის, ახვლედიანის, ლომოურის, ხიდისთავის, ავლაბრის, იორის, არმაზის, ალაზნის, დუშეთის, ფაღავას, ლაგოდეხის, წერეთლის, ცისკრის, ჯაგურანის, ფოსტის, წინანდლის, , აწყურის, უშაკოვის, ყვარლის, ონიანის, მიქელაძის, მესხეთის, მათიაშვილის, ამირეჯიბის, ანდღულაძის, კაკაბეთის, ჩოჩუას, ტატიშვილის, ხარაბაძის, უზნაძის, ბუცხრიკიძის, კვაჭანტირაძის, დავითაიას, მუსხელიშვილის, პატარიძის, ვაზის, მშველიძის, სულაქველიძის, იზაშვილის, მთავარანგელოზის, წურწუმის, ფერისცვალების, თელავის, ბაქრაძის, ხომერიკის, რაზიკაშვილის, ლაღიძის, ზურაბაშვილის, მამისაშვილის, ნიჟარაძის, კაჭარავას, ანჯაფარიძის, მეტეხის, ჩეხოვის, ჯორბენაძის, ურბნისის, მუკუზანის, 300 არაგველის, იალბუზის, ბოდბის, ლეხ კაჩინსკის, კაკულიას, ნადარეიშვილის, ლობჟანიძის, შირაძის, დოდაშვილის, სოფრომაძის, მახარაშვილის, დიდგორის, წულაძის, გეთიას, აბუსერიძე-ტბელის, სამგორისა და მიმდებარე ქუჩებს.ნაძალადევის რაიონში: ავშნის დასახლებას, გეგუთის, სვირის, კიშინოვის, ზეკარის, ასურეთის, კურსების, მირზაანის, ლისაშვილის, წერონის, თოდრიას, ჟღენტის, ბახმაროს, გომარეთის, რაჭის, ლოტკინის მთის, საქარია, ხერთვისის, ცქიტიშვილი, ნაქალაქევის, ბეჟანიშვილის, ქართლის, დაისის, ღრმაღელის, ილურიძის, ჯავის, ლომთათიძის, ბეშენოვას, ვანათის, ახალ მოეთა, იოსელიანის, სუვოროვის, თიანეთის, მუნის, გლინკას, გარეჯელის, ლიახვის, გუდამაყრის, ქვიშხეთის, შენგელაიას, ხუდადოვის, ბენდელიანის, კახიანის, წაღვერის, სტურუას, ასკურავას, კელაპტრიშვილის, მესხის, ქებურიას, ურიდიას, უიარაღოს, ზიგზაგის, გვაზაურის, ტოროშელიძის, ნიკო მარტის, ხევსურეთის, სვანეთის,, ​​ჭიჭინაძის, ორბეთის, ქსოვრელის, ქართლელიშვილის, უცნობ გმირთა და მიმდებარე ქუჩებს; სანზონის, ჯანელიძის, წიკლაურისა და გობრონიძის ქუჩების ნაწილს.„ჯორჯიან უოთერ ენდ ფაუერი“ ბოდიშს უხდის მომხმარებლებს დისკომფორტისთვის. სამუშაო მიმდინარეობის პერიოდში, წყალმომარაგების სრული აღდგენამდე, კომპანია წყლის სასმელების წყალს ცისტერნებით მიაწვდის.

ეროვნული ბანკის მიერ 6 ნოემბერს დადგენილი კურსით, დღეს 1 აშშ დოლარის ღირებულება 2.7089 ლარი, ხოლო ევროს კურსი 3.1193 ლარია.გთავაზობთ თბილისის სხვადასხვა უბნებში მოქმედ სავალუტო ჯიხურებში ლარის გაცვლით კურსს ევროსა და დოლარის მიმართ.ვალუტის კურსი ჯიხურებში დღეს, 09:30 საათის მდგომარეობით:ამ მომენტისთვის, (09:30 საათისთვის) საბურთალოზე მდებარე სავალუტო ჯიხურებში ერთი დოლარის ყიდვას მოქალაქეები 2.7050 ლარად შეძლებენ, სავალუტო ჯიხურები კი - 2.7000 ლარად ყიდულობენ. ერთი ევროს შეძენა მოქალაქეებს 3.1250 ლარად, გაყიდვა კი 3.1150 ლარად შეუძლიათ.ჩუღურეთში დოლარის ყიდვას მოქალაქეები 2.7100 ლარად, ხოლო გაყიდვას 2.7030 ლარად შეძლებენ. რაც შეეხება ევროს, მისი ყიდვა მოქალაქეებს - 3.1280 ლარად, ხოლო გაყიდვა - 3.1140 ლარად შეუძლიათ.სადგურის მოედნის მიმდებარე ტერიტორიაზე ვალუტის გადამცვლელ პუნქტებში ერთი დოლარის ყიდვა მოქალაქეებს - 2.7070 ლარად, გაყიდვა კი - 2.7000 ლარად შეუძლიათ. რაც შეეხება ევროს, ერთ ევროს ყიდვას მოქალაქეები 3.1300 ლარად, გაყიდვას კი - 3.1100 ლარად შეძლებენ.თავისუფლების მოედნის მიმდებარე ტერიტორიაზე, სავალუტო ჯიხურებში 1 აშშ დოლარის ყიდვას მოქალაქეები 2.7060 ლარად, ხოლო გაყიდვას 2.6800 ლარად შეძლებენ, რაც შეეხება ევროს, მისი ყიდვა მოქალაქეებს 3.1200 ლარად, გაყიდვა კი 3.0800 ლარად შეუძლიათ.

საქართველოს სკოლებში, შესაძლოა, მოსწავლეების პროფილაქტიკური სამედიცინო შემოწმება დაიწყოს. აღნიშნულ საკითხთან დაკავშირებით, 5 ნოემბერს პარლამენტის განათლების, მეცნიერებისა და ახალგაზრდულ საქმეთა კომიტეტის სხდომაზე ისაუბრეს.უფრო კონკრეტულად კი, საგანმანათლებლო სისტემაში მოსწავლეთა პროფილაქტიკური შემოწმების შემოტანის წინადადებით კომიტეტის წევრი ლადო კახაძე გამოვიდა.„კარგი იქნება, თუ სკოლებში პროფილაქტიკურ შემოწმებას დავაბრუნებთ. ეს იქნება კიდევ ერთი წინსწრებით პროფილაქტიკური ანუ პრევენციული ღონისძიება არა მარტო ჯარისთვის მზაობის, არამედ დიდ სპორტში ჩასართავად… ეს არის მხედველობა, სმენა, ენდოკრინული სისტემა, გულ-სისხლძარღვთა სისტემა, სუნთქვის სისტემა. ჩვენ სკოლაში ექიმი დავაბრუნეთ, „ექიმის საათი“ შემოვიტანეთ. მავნე ჩვევები, ძილის პრობლემა, კვების თავისებურება, ფიზიკური აქტიურობა, უამრავი რამ. ამაში უკვე ჩართულია შინაგან საქმეთა სამინისტრო – ნარკოტიკები, თამბაქო, ალკოჰოლი. ამიტომ, ეს ყველაფერი იმ დიდ კუნძულში უნდა გადავიტანოთ, რაც არის განათლების კუნძული, საიდანაც როგორც განათლებული, ასევე ფიზიკურად საღი და თავის ქვეყანაზე მზრუნველი ახალგაზრდა უნდა წამოვიდეს“, – განაცხადა დეპუტატმა.კომიტეტის სხდომაზე კანონმდებლები დღის წესრიგით გათვალისწინებულ ერთ-ერთ საკითხად „თავდაცვის კოდექსში ცვლილების შეტანის შესახებ“ საკანონმდებლო პაკეტსა და მისი თანმდევი კანონის პროექტებს განიხილავდნენ, რომელიც წვევამდელების დამატებითი სამედიცინო კვლევების ჩატარებას ეხება. ლადო კახაძის მოსაზრებით, თუკი, მოსწავლეს სკოლაში სამედიცინო შემოწმება ჩაუტარდება, ამით შემდგომ საქმე სამხედრო კომისიებსაც გაუადვილდებათ.მისივე თქმით, სიახლის დანერგვის შემთხვევაში, თითოეული მოსწავლის ფიზიკური და მენტალური მზაობის შესახებ მონაცემები „ექიმის პასუხისმგებლობის ქვეშ იქნება“.„მივესალმები ამ ცვლილებებს, როგორც ერთი დეპუტატი და იმ წინადადებას ვტოვებ ძალაში, რომ პროფილაქტიკური შემოწმების შემოტანა საგანმანათლებლო სისტემაში მზრუნველობას გაზრდის და ნაკლები საქმე ექნება შემდეგ იმ კომისიებს, სადაც შეიძლება, ესა თუ ის პათოლოგია აღმოჩნდეს. ანუ თითოეულ მოსწავლეზე ექიმის პასუხისმგებლობის ქვეშ იქნება სრული მონაცემი ამ ბავშვის ფიზიკური და მენტალური მზაობის თაობაზე“, – აღნიშნა ლადო კახაძემ.კანონმდებლის პასუხად განათლების კომიტეტის თავმჯდომარემ, მარიამ ლაშხმა განაცხადა, რომ საკითხს კომიტეტი დაამუშავებს და რეკომენდაციის სახით განათლების, მეცნიერებისა და ახალგაზრდობის სამინისტროს გადაუგზავნის.„ამ საკითხზე არაერთხელ გვიმსჯელია და ძალიან მნიშვნელოვანია. გარდა იმისა, რომ პრევენციულია, შემდგომ უკვე ჯანდაცვის ხარჯების ოპტიმიზებასაც ხელს შეუწყობს. კომიტეტის სახელით ჩვენ რეკომენდაციასაც გავცემთ და დამუშავებული სახით მივაწვდით სამინისტროს“, – აღნიშნა კომიტეტის თავმჯდომარემ.მეტი დეტალის გასარკვევად EDU.ARIS.GE-მ, რომელიც სხდომას ესწრებოდა, მისი დასრულების შემდეგ, კითხვით მარიამ ლაშხს მიმართა.როგორც კომიტეტის თავმჯდომარემ გვითხრა, საკითხი დამუშავების პროცესშია და ამჟამად მის ფინანსურ ნაწილთან დაკავშირებით მიმდინარეობს მსჯელობა.