გაზსადენის სარეკონსტრუქციო სამუშაოების გამო ისანი-სამგორის რაიონში გაზის მიწოდება დროებით 7600 აბონენტს შეუწყდება.ამის შესახებ ინფორმაციას „თბილისი ენერჯი“ ავრცელებს.კომპანიის ინფორმაციით, გაზსადენის სარეკონსტრუქციო სამუშაოების გამო, აბონენტებს ორშაბათს, 10 ნოემბერს 11:00-საათიდან გაზის მიწოდება დროებით შეუწყდება, გაზის მიწოდების აღდგენა კი დაიწყება ხვალ - 11 ნოემბრის 11:00 საათიდან და დასრულდება 18:00 საათამდე.„გაცნობებთ, რომ გაზსადენის სარეკონსტრუქციო სამუშაოების გამო, ორშაბათს, 10 ნოემბერს 11:00 საათიდან 11 ნოემბრის 11:00 საათამდე გაზის მიწოდება დროებით შეუწყდება:დედოფლისწყაროს I შეს. 2, საინგილოს ქ. 5, ჩიხი 5, ვ. ივერიელის ქ. 32-32ა (ყოფ. საბადურის ქ. 32), ვ. ივერიელის ქ. 36-38, საბადურის ქ. 31-33, ვაჟა ივერიელის ქ. 3-ში (საბადურის ქ. 3-წამებულის გამზ. 46) მდებარე შპს ,,ოცნების სახლის", შავი ზღვის (ახლ. ლეხ კაჩინსკის) ქ. 1, 1-3, 1-5, 1ა, 1ც, 6, 8, 9, 10/3, 11, 13, შირაქის ქ. 3, 11, 13, კასპის ქ. 3ა, 3ბ, 3ვ, 5, 11, 13, 15, გარე-კახეთის ქ. 2, 3, 4, 6, აწყურის ქ. 3, 3-3 (იგივე 3ზ), 3ა, 3ბ, 3ვ, 3დ, 4ა, 4ბ, 45, 70, 76, ირბახის ქ. 17, 18-ში, ირბახისა და წურწუმიას ქუჩების კვეთა, ნაკვ. 50/025, 50/026-ში, ასევე ნაკვ. 50/029-ში მდებარე შპს ,,მოედანი"-ს საცხოვრებელი კორპუსების მოსახლეობას, არტემ ლუსინიანის ქ. 5, ქ. წამებულის გამზ. 10, 12, 32, 42, 47/49, 49/8, 52, 53ა, 53ბ, 64/66, 68, 76ბ, 77დ, 78, 82, 84/86, 88, 90, 92, კახეთის გზ-სა და კოპცოვის ქუჩის კუთხეში (იგივე ნავთლუღის 1დ.1შ.1) მდებარე შპს ,,ბრაუნი"-ს, კოპცოვის ქ. 8-ში მდებარე შპს ,,პალა"-ს, იუსტინე აბულაძის ქ. 15-ში მდებარე (წურწუმიასა და ირბახის ქუჩების კვეთა) შპს ,,მაილინ გრუპი"-ს საცხოვრებელი კორპუსის, ს.დურმიშიძის ქ. 21-ში საცხოვრებელი კორპუსების, ასევე ქ. წამებულის გამზირის ნაწილის, დოესის, აწყურის, კასპის, შავი ზღვის, ფაღავას, შორაპნის, ცუცხვათის, ავლიპ ზურაბაშვილის, შირაქის, საბადურის, კაკაბეთის, ახმეტის, კობარეთის, იზაშვილის, გუთნის, ბადიაურის, ტოლენჯის, კოტე ბაქრაძის, ხახანაშვილის, ნოსირის, უბილავას, სართიჭალის, ბოროდინის, ქურხულის, ირბახის, თელავის, ალიხანიანის, ნიორაძის, II შორაპნის ქუჩის კერძო სექტორის მოსახლეობის ნაწილს, საინგილოს ჩიხი 5, კახეთის ხევი 1, 2, 3, 4, 5-ში მცხოვრებ მოსახლეობას და მიმდებარე ქუჩების კერძო სექტორის მოსახლეობის ნაწილს, ასევ მიმდებარედ არსებული საზკებისა და კომერციულ ობიექტებს, მათ შორისაა მეტრო სადგურ ,,ისანი"-ს მიმდებარედ კახეთის გზ-ზე მდებარე ,,სოკარი"-ს გაზგასამართი სადგური, ისნის ბაზრობის ტერიტორია, ქ. წამებულის გამზირზე – სახელმწიფო აუდიტის სამსახური, რესტორანი ,,ალაზანი", ი/მ სოფიო ლომსაძე, შპს ,,ტრანსსერვისი", შპს ,, Unique Stay Hotels ", გარე კახეთის ქ. 9-ში – შპს ,,კოკო", წინანდლის ქ. 9-ში (ყოფ. არამიანცის I კლინიკური საავადმყოფოს ტერიტორია), შირაქის ქ. 20-ში, შპს ,,მჭევრის დამოუკიდებელი ბიზნეს სკოლა", აწყურის ქუჩაზე – შპს ,,ვარკეთილი 95", ი/მ გოჩა ფოფხაძე, ფ/პ ,,სოფიო გაბედავა", შპს ,,სერვის გრუპი", კობარეთის ქ. 47-ში – შპს ,,პლატფორმა 2008", წინანდლის ქ. 9-ში (ყოფ. არამიანცის სახ. საავადმყოფოს ტერიტორია) განთავსებული სამედიცინო დაწესებულებება და მცირე კომერციულ ობიექტებს და სხვა.გაზის მიწოდების აღდგენა დაიწყება ხვალ - 11 ნოემბრის 11:00 საათიდან და დასრულდება 18:00 სთ-მდე.„თბილისი ენერჯი“ ბოდიშს გიხდით შექმნილი დისკომფორტის გამო.აღნიშნული სამუშაოები მნიშვნელოვანია დედაქალაქის უწყვეტი და უსაფრთხო გაზმომარაგებისთვის.გთხოვთ ყურადღებით იყოთ და არ დატოვოთ გაზის ონკანები ღია მდგომარეობაში.თუ იგრძენით გაზის სუნი დარეკეთ მითითებულ ნომრებზე: ცხელი ხაზი: +995 32 2404004; სწრაფი რეაგირების სამსახური 114“, - ნათქვამია გავრცელებულ ინფორმაციაში.

მონადირის საქმიანობა შესაძლოა, სერტიფიცირებას დაექვემდებაროს, - ამის შესახებ ირკვევა გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის სამინისტროში გამართულ უწყებათაშორის საკოორდინაციო საბჭოს შეხვედრიდან, სადაც ნადირობის შესახებ ახალი კანონპროექტი განიხილეს.როგორც შეხვედრაზე აღინიშნა, კანონპროექტი ითვალისწინებს მონადირის სერტიფიცირების, ადგილობრივი სახეობების აღწარმოების, სანადირო მეურნეობების დაპროექტების, ინდივიდუალური ლიცენზიით ადგილობრივ სახეობებზე ნადირობის დაშვების და საეგერო (სახეობათა პოპულაციის დამცველი) სამსახურის შექმნის საკითხებს.შეხვედრაზე ველური ბუნების ეროვნული სააგენტოს უფროსმა რევაზ ბეჟაშვილმა განაცხადა, რომ ქვეყანაში მნიშვნელოვანი პრობლემაა მთელი რიგი პოპულაციების განადგურება. მისი თქმით, დაცული ტერიტორიების სტატუსს მიღმა არსებული ტერიტორიები სრულად დაუცველია ბრაკონიერებისგან.„ბოლო 5 წლის განმავლობაში, აქტიურად შევისწავლეთ მსოფლიო პრაქტიკა. შევიმუშავეთ ახალი კანონპროექტი, რომელიც, ერთი მხრივ, ხელს შეუწყობს სახეობათა პოპულაციების დაცვა-აღდგენას და, მეორე მხრივ, ქვეყანაში განავითარებს ნადირობის კულტურას“, - განაცხადა რევაზ ბეჟაშვილმა.

საქართველო რეგიონის ქვეყნებს შორის საშუალო ყოველთვიური ხელფასების სიდიდით მესამე ადგილზეა, ხოლო მსოფლიოს 95 ქვეყანას შორის 71-ე ადგილს იკავებს.Numbeo-ს სტატისტიკის თანახმად, საქართველოში საშუალო ხელფასი გადასახადების შემდეგ 529 დოლარს შეადგენს. საქართველოზე დაბალი ხელფასი რეგიონში მხოლოდ აზერბაიჯანშია. რეიტინგში მეზობელმა სახელმწიფომ 79-ე ადგილი დაიკავა. კერძოდ, აქ საშუალო თვიური ხელფასი 443 დოლარს უტოლდება.რაც შეეხება რეგიონის სხვა ქვეყნებს, საშუალო თვიური ხელფასი გადასახადების შემდეგ ასე გამოიყურება: თურქეთი - 816 დოლარი (52-ე ადგილი); რუსეთი - 781 დოლარი (54-ე ადგილი). აღსანიშნავია, რომ რეიტინგში სომხეთი არ არის წარმოდგენილი.ამასთანავე, Numbeo-ს მონაცემებით, შესწავლილ ქვეყნებს შორის ყველაზე მაღალი საშუალო ხელფასი შვეიცარიაშია და 7 425 დოლარს შეადგენს.რეიტინგში 5 ლიდერი ქვეყანა ასე გამოიყურება: შვეიცარია - 7 425 დოლარი; ლუქსემბურგი - 5 364 დოლარი; სინგაპური - 4 542 დოლარი; აშშ - 4 285 დოლარი; დანია - 4 053 დოლარი. აღსანიშნავია, რომ 95 ქვეყანას შორის ყველაზე დაბალი საშუალო ხელფასი კუბაშია და თვეში 34.76 დოლარს შეადგენს. რეიტინგის ბოლო პოზიციები კი შემდეგმა ხუთმა ქვეყანამ დაიკავა: კუბა - 34.76 დოლარი; ნიგერია - 110 დოლარი; ეგვიპტე - 153 დოლარი; პაკისტანი - 190 დოლარი; ნეპალი - 211 დოლარი.

საქართველოში ყველაზე გავრცელებული სახელებისა და გვარების რეიტინგი, წლიდან წლამდე იცვლება, თუმცა მათი ნაწილი ამ დრომდე მყარად ინარჩუნებს პირველ ადგილს.სახელმწიფო სერვისების განვითარების სააგენტოს ბოლო მონაცემების თანახმად, ქვეყანაში ყველაზე გავრცელებული გვარი ბერიძეა, მას კი მოსდევს კაპანაძე. რაც შეეხება ყველაზე გავრცელებულ სახელს, ათეულში პირველ პოზიციას გიორგი ინარჩუნებს.ყველაზე გავრცელებული გვარების ათეული ასეთია: ბერიძე - 30 187 კაპანაძე - 19 273 გელაშვილი - 18 335 მაისურაძე - 15 997 მამედოვი - 15 334 გიორგაძე - 14 199 მამედოვა - 13 676 ბოლქვაძე - 13 121 ლომიძე - 13 121 წიკლაური - 12 912 საქართველოში ყველაზე გავრცელებული სახელების ათეული კი ასე გამოიყურება: გიორგი - 193 238 ნინო - 115 597 მარიამ - 72 087 დავით - 68 196 ანა - 49 819 მარიამი - 48 617 თამარ - 47 897 მაია - 46 902 ალექსანდრე - 46 700 ლუკა - 45 799

საქართველოს დაფნის ექსპორტიდან მიღებული შემოსავლები 44%-ით შეუმცირდა, - ამის შესახებ ირკვევა სტატისტიკის ეროვნული მონაცემებიდან.საქსტატის მონაცემებით, 2025 წლის იანვარ-სექტემბერში დაფნის ექსპორტიდან მიღებულმა შემოსავლებმა 17.4 მლნ დოლარს გადააჭარბა (4 134 ტონა), შარშან კი 7.98 მლნ დოლარის ღირებულების 7 976 ტონის ექსპორტი განხორციელდა.აღსანიშნავია, რომ საანგარიშო პერიოდში თითქმის 8%-ით გაიზარდა ქართული დაფნის საექსპორტო ფასი. უფრო კონკრეტულად, „ბიზნესპრესნიუსის“ დათვლით, 1 კგ-ის ექსპორტო გადასახადების გარეშე შარშან 3.9 დოლარი ჯდებოდა, წელს კი 4.2 დოლარს გაუტოლდა.ამასთანავე, მონაცემები აჩვენებს, რომ ქართული წარმოების დაფნის მთავარი სარეალიზაციო ბაზარი ჩინეთია. წელს 9 თვის ჭრილში დაფნის ექსპორტში ჩინეთი წილი 63%-ს აღწევდა.უფრო დეტალურად, 2025 წლის იანვარ-სექტემბერში დაფნის ექსპორტი ძირითადად შემდეგ 5 სავაჭრო ბაზარზე ხორციელდებოდა: ჩინეთი - 10.9 მლნ დოლარის 2 572 ტონა; რუსეთი - 4.4 მლნ დოლარის 811 ტონა; უკრაინა - 852 ათასი დოლარის 216 ტონა; უზბეკეთი - 255 ათასი დოლარის 303 ტონა; ესპანეთი - 235 ათასი დოლარის 20 ტონა.

სასკოლო ფორმის ხსენებაზე, ადამიანების ნაწილს, ძირითადად კი უფროს თაობას, თვალწინ მუქ ლურჯ უხეში ნაჭრის შარვლებსა და თეთრ პერანგებში გამოწყობილი ბიჭები და ქათქათა წინსაფრებსა და მუქ კაბებში გამოწყობილი გოგონები წარმოუდგებათ, თავზე ორი კიკინით, ფეხებზე თეთრი გეტრებითა და ყელზე – ავად სახსენებელი წითელი ყელსახვევით. ახალგაზრდებს კი – ჰოლივუდურ ფილმებში ნაჩვენები ძვირად ღირებული კოლეჯების მდიდარი მოსწავლეები, მოდური პიჯაკებითა და კუბოკრული ქვედაბოლოებით, შარვლებითა და ჰალსტუხებით. ბავშვობაში, ფილმების გავლენით, ასეთ სკოლაში სწავლა, ლამაზი ფორმის მორგება და პერსონაჟებივით თავგადასავლებით სავსე სასწავლო გარემო, ალბათ, ბევრს გვინატრია.საქართველოს საჯარო სკოლებში მოსწავლეებს ფორმა საბჭოთა პერიოდის შემდეგ აღარ სცმიათ. კერძო სკოლებში ფორმები შენარჩუნებულია – ნაირ-ნაირი ფერების ჟილეტებსა და პიჯაკებზე დაბნეული ემბლემით, ამა თუ იმ სკოლის სახელწოდებითა და ლოგოთი. საჯარო სკოლებში კი, ფორმების აღდგენაზე საუბარი არაერთხელ გააქტიურებულა, თუმცა, მხოლოდ იდეის დონეზე.ამჯერად სიტუაცია შეიცვალა – ფორმების თემა კვლავ წამოიჭრა და EDU.ARIS.GE-ს ინფორმაციით, ეს უკვე არა მხოლოდ იდეა, არამედ განსახორციელებლად გამზადებული პროექტია. დაგეგმილია, რომ ფორმა სავალდებულო სახით უნდა შემოვიდეს და მისი საფასურის დაფარვა, გარკვეული გამონაკლისების გარდა, მშობლებს მოუწევთ.საკითხი იმდენად ბევრ ადამიანს ეხება, რომ წესით, მის გადაწყვეტამდე მინიმუმ მათი აზრის მოსმენა, ურიგო არ უნდა იყოს. სასკოლო საზოგადოება ადამიანთა შთამბეჭდავად ფართო წრეს მოიცავს – პირველ რიგში, მოსწავლეებს, რომელთაც ცვლილება პირდაპირ შეეხებათ, აგრეთვე მშობლებს, რომელთა ჯიბეზეც უნდა გაიაროს იდეის ფრთაშესხმამ, პედაგოგებს, სკოლების ადმინისტრაციას და ა.შ.მთავარი ადრესატების, მოსწავლეების მოსაზრების გაგებამდე (რასაც აუცილებლად შემდეგ მასალად შემოგთავაზებთ), EDU.ARIS.GE-მ თბილისში მოქალაქეების აზრის მოსმენა გადაწყვიტა. ამისთვის საკმაოდ მასშტაბური სამუშაო ჩავატარეთ: ვესაუბრეთ ათეულობით ადამიანს, განსხვავებული ასაკის, სქესის, განათლების, სოციალური სტატუსისა და პროფესიის წარმომადგენლებს, დედაქალაქის სხვადასხვა უბანში, სხვადასხვა სკოლასთან, დღის სხვადასხვა მონაკვეთში და ლოკაციაზე. ვესაუბრეთ მშობლებს, პრესტიჟული სკოლებიდან გამოსულებს და გარემოვაჭრეებს, გარეუბნების მეტროსადგურებთან მომუშავეებს. ასევე, ტაქსის მძღოლებს, მოვაჭრეებს, დამლაგებლებს, მიმტანებს, დიასახლისებს, ხელოვნებათმცოდნეებს, ეკონომისტებს, ბუღალტრებს, ლიტერატორებსა და ა.შ. დასაქმებულებს, თვითდასაქმებულებს და დაუსაქმებლებს. მათ, ვისაც ოჯახში მოსწავლეები ჰყავთ და მათაც, ვისაც არ ჰყავთ. გამოკითხვა, ჩვენი ჟურნალისტების ჩართულობით, არაერთი დღის განმავლობაში მიმდინარეობდა და მან ადამიანთა მაქსიმალურად ფართო და მრავალფეროვანი წრე მოიცვა.სურათი, რომელიც გამოკითხვამ მოგვცა, არც ისე მოულოდნელი იყო – გამოკითხულ მოქალაქეთა უმრავლესობა სკოლებში ფორმის დაბრუნებას უპირობოდ ემხრობა. შედეგები რამდენადმე განსხვავებულია როგორც გამოკითხულთა ასაკობრივი კატეგორიის, ისე მათი საცხოვრებელი ადგილის მხრივ – თუ გარეუბნებში მცხოვრები რესპონდენტებიდან ფაქტობრივად ყველა ფორმას ემხრობოდა, თბილისის ცენტრალურ უბნებში გამოკითხულები ყურადღებას ბავშვების გემოვნებას, შეხედულებებსა და თავისუფალი არჩევანის მნიშვნელობაზე ამახვილებდნენ.ფორმის მომხრეებმა არგუმენტების არც ისე მრავალფეროვანი ჩამონათვალი შემოგვთავაზეს – „მოსწავლეს მოსწავლეობა უნდა ეტყობოდეს“ – ძირითად შემთხვევაში სწორედ ეს იყო მათი არგუმენტი. ზოგიერთი მათგანის მსჯელობა უფრო შორს მიდიოდა და სკოლებში თანასწორობის პრინციპის დანერგვის მნიშვნელობას უსვამდნენ ხაზს. მიიჩნევდნენ, რომ ამ გზით სკოლებში ჩაცმულობისა და სტილის გამო მოსწავლეების მიერ ერთმანეთის ბულინგს ბოლო მოეღება. ზოგის აზრით, ეს სკოლებსა და ზოგადად ახალგაზრდებში დისციპლინის, წესრიგისა და ზრდილობის გაჩენასა და ზრდას შეუწყობს ხელს. თუმცა, როგორ მოახერხებს მოსწავლეში ზრდილობისა გაღვივებას თეთრი პერანგი, ჰალსტუხი და პიჯაკი, ამაზე ჩვენს რესპონდენტებს არ უსაუბრიათ.შუა ხნის ასაკს გადაცილებულ ადამიანებში აშკარად იგრძნობოდა თავიანთი ახალგაზრდობის მონატრება, შესაბამისად, მათი არგუმენტიც დაახლოებით ასე ჟღერდა – „ძველად ასე იყო და კარგი იყო“. რატომ იყო ეს უკეთესი და რა სარგებელი მოიტანა, ამ კითხვების დასმისას კი პასუხად ვისმენდით -„წესია და ამიტომ“, „უწინ მეტი პატიოსნება იყო“, „აბა, მასწავლებელსა და მოსწავლეს რომ ვერ გაარჩევ, ეგ ჯობია?!“ და ა.შ.რაც შეეხება ახალგაზრდებს, მოსწავლეების დედებს, როგორც ჩანდა, მათ ამ თემაზე გაცილებით მეტი ჰქონდათ ნაფიქრი და ცვლილების დადებითი და უარყოფითი მხარეებიც უკეთესად აწონ-დაწონილი. შესაბამისად, მათი მოსაზრებები უფრო პრაქტიკული არგუმენტებით იყო გამყარებული.მაგალითად, ფორმის პრაქტიკული თვალსაზრისით მოტანილ დადებით შედეგებზე ამახვილებს ყურადღებას პირველი და მესამე კლასელი მოსწავლეების დედა, 29 წლის მონიკა ლეთანძე. მის ოჯახში, ყოველ დილას შეხვდებით სცენას, როცა დედასა და შვილებს ტანსაცმელთან დაკავშირებით ცხარე კამათი აქვთ გამართული. ამის გამო ხშირად სკოლაშიც აგვიანდებათ – „მჭირდება დიდი დრო და ენერგია, რომ ყველაფერი შევუთანხმო, ტანსაცმელი სუფთა იყოს, ამინდს შეეფერებოდეს და ერთმანეთს უხდებოდეს. ეს ყველაფერი დამღლელია“, – გვიყვება მონიკა. იმედოვნებს, რომ ფორმის წყალობით ჩაცმულობის ერთმანეთთან შედარებასაც მოეღება ბოლო. ბავშვები ნაკლებს იფიქრებენ გარეგნობაზე და მეტს – სწავლაზე. საბოლოოდ „ეს მშობლებისთვის უდიდესი შვება იქნება“. ფორმის ხელმისაწვდომობასა და ხარისხზე კი პასუხისმგებლობას სკოლას აკისრებს.მსგავსი სცენები არც 32 წლის ბუღალტრის, ანა სრუბოვსკაიას ოჯახისთვისაა უცხო. ანას კიდევ ერთი არგუმენტი სოციალური თანასწორობაა, რომელიც, მისი აზრით, სწორედ ბავშვების ერთნაირად ჩაცმის გზით მიიღწევა. შესაბამისად, იმედოვნებს, რომ სიახლე ყველა სკოლისთვის მალე გახდება სავალდებულო. ოღონდ, მესამე კლასიდან, „როცა ბავშვები უკვე წესრიგისა და წესების მნიშვნელობას აცნობიერებენ“. საფასური ანასთვის მნიშვნელოვანია – მისი ყიდვა ყველანაირი შემოსავლის მქონე ოჯახს უნდა შეეძლოსო – გვეუბნება. იცის რა, რომ იაფიანი და ხარისხიანი არათუ ამ ქვეყანაში, არამედ სამყაროში არაფერი არსებობს, გამოსავლად სახელმწიფოს მხრიდან თანადაფინანსება ესახება. ანუ, ანა გვთავაზობს მოდელს, როცა საფასურის ნაწილს სკოლა აფინანსებს, ნაწილს კი მშობელი იხდის საკუთარი ჯიბიდან.იგივე რუტინაზე საუბრობენ გლდანში გამოკითხული 39 წლის დიასახლისი, პირველკლასელი მოსწავლის დედა, მაია წამალაიშვილი და 2 მოსწავლის დედა, 28 წლის თეკლა ერაძე. ის მაინც გვეცოდინება, რას ჩაიცვამს ბავშვი და ბევრ უხერხულობას ავირიდებთ თავიდანო – საკუთარ დამღლელ ყოველდღიურობას 180-ე საჯარო სკოლასთან გამოკითხული ორი მოსწავლის დედა, ნათია ღვედაშვილიც გვიზიარებს. როგორც აღმოჩნდა, შვილების მხრიდან ფრაზები „ეს მინდა, ის მინდა“, „ამას ეს აცვია, იმას – ის“, „ ეს გუშინ მეცვა და დღეს აღარ მინდა“ ქალბატონებს იმდენად ხშირად ესმით, რომ ფორმაში ფასის გადახდაზეც თანახმანი არიან, ოღონდ ამას ბოლო მოეღოს.თეო დანელია, 38 წლის, ლიტერატორი, მე-7 კლასის მოსწავლის მშობელი: „ყოველთვის ფორმის შემოღების მომხრე ვიყავი. ამ ისედაც პოლარიზებულ, უთანასწორო საზოგადოებაში მნიშვნელოვანია, ბავშვებს ჰქონდეთ შეგრძნება, რომ რაღაც ეტაპზე მაინც თანასწორნი არიან. ინდივიდუალიზმის გამოხატვას ყოველთვის მოასწრებენ. ფორმა არ არის ის, რამაც შეიძლება ინდივიდუალიზმი ჩაგიკლას. სკოლებში ვასწავლოთ თავისუფალი აზრის გამოხატვა, ლოგიკური და ანალიტიკური აზროვნება და ამას ფორმა ნამდვილად ვერ დაიჭერს. იცით, როგორი ბულინგია დღეს? მიუხედავად იმისა, რომ მედიასაშუალებები, ფსიქოლოგები, „ქოუჩები“ ბულინგზე საუბრობენ, სინამდვილეში, არაფერი იცვლება. ქვეყანაში ყოველი მეოთხე ბავშვი მშიერია. ამას ისიც ემატება, რომ თუ ისე არ აცვია, გარკვეულ წრეებში არ იღებენ. როდის უნდა დასრულდეს ამ ქვეყანაში ტანსაცმელი, უბანი?! სახელმწიფო უნდა ჩაერიოს და ფორმები, შემოღების შემთხვევაში, სავალდებულო უნდა იყოს. რაც შეეხება, ფასს – ეს ფულის კეთების კიდევ ერთ საშუალებად არ უნდა იქცეს“.ფორმის შემოღების მომხრეებს, ძირითადად, სამი არგუმენტი აქვთ – ტანსაცმლის არჩევაზე შვილებთან მუდმივი დავის დასასრული, სკოლებში თანასწორობის გამეფების იმედი და ვიზუალური მხარე. ზოგისთვის, შესაძლოა გასაკვირიც კი იყოს, მაგრამ აღმოჩნდა, რომ ჩვენი მოქალაქეების დიდ ნაწილს ერთნაირად ჩაცმული ადამიანების, ამ შემთხვევაში მოსწავლეების ხილვა ესთეტიურ სიამოვნებას ანიჭებს. არაერთი მიიჩნევს, რომ მოსწავლეებს ერთნაირად ჩაცმა უხდებათ.ზემოთ უკვე აღვნიშნეთ, რომ ფორმა უპირობოდ მისაღებია იმ რესპონდენტებისთვის, რომელთა ასაკიც 55-60 წელს ზემოთაა და რომელთაც საკუთარი ახალგაზრდობა იმდენად ენატრებათ, რომ ყველაფერი, რაც მაშინ იყო მიღებული, გაიდეალებული აქვთ და ეს, მათთან საუბრისას, ყოველ წინადადებაში იგრძნობა. ამ ასაკობრივ კატეგორიაში, იშვიათად შეგვხვდა ადამიანი, რომელიც ინიციატივას მხარს არ უჭერს, ან ამაში რაიმე უარყოფითს ხედავს. მთავარი არგუმენტი მარტივია – „მოსწავლეს ფორმა შეშვენის“.64 წლის ლამზირა ბასილაია გარემოვაჭრეა. წლებია სამგორის მეტროსთან ხილსა და ბოსტნეულს ყიდის. ინტერვიუც ხალისით მოგვცა, საკუთარი მოსწავლეობაც სიამოვნებით გაიხსენა და წამოსვლამდე სურნელოვანი ლიმნითაც დაგვასაჩუქრა. მისთვის ფორმა „ძველი სტილია“ და შესაბამისად, მოსწონს. თავად მას, ბავშვობაში არანაირი პროტესტი, ჩაცმასთან დაკავშირებით, არ ჰქონია და გულწრფელად უკვირს რატომ შეიძლება ჰქონდეთ ახლანდელ მოსწავლეებს – შესახედაობითაც ჯობდნენ მაშინდელი მოწაფეები ახლანდელებს და საქციელითაცო – გულწრფელ აზრს გვიზიარებს. ერთადერთი, ფასი აფიქრებს. ხალხის გაჭირვებას, საქმიანობიდან გამომდინარე, ცხადად ხედავს, ამიტომ ფორმა იაფი უნდა ღირდესო – ფიქრობს.იგივე მოსაზრება აქვთ 64 წლის მედეა ლომსაძეს, 56 წლის გიორგი მაჭავარიანს, 64 წლის რაჩიკ სულოიანს, 67 წლის მარინა ამბროიანს, 70 წლის ანზორ შანიძეს, 50 წლის ხათუნა დიღმელაშვილს და კიდევ თხუთმეტამდე მოქალაქეს, რომელთაც, ძირითადად, სამგორისა და ახმეტელის მეტროების მიმდებარე ტერიტორიაზე ვესაუბრეთ. „ზოგ ბავშვს მასწავლებელზე კარგად აცვია“, – გვეუბნებიან და ამას დაუშვებლად მიიჩნევენ. მოსწავლეების ზნეობრივ მხარეზე ამახვილებენ ყურადღებას და აქვე სოციალური თანასწორობის აუცილებლობასაც უსვამენ ხაზს. ფიქრობენ, რომ თუ მოსწავლეებს ერთნაირად ეცმევათ, „აღარ გაირჩევა ვინაა მდიდარი, ვინ – ღარიბი და ერთმანეთს აღარ დასცინებენ“. მათი ნაწილი თანახმაა, რომ ფორმა ფასიანი იყოს, ოღონდ, აუცილებლად დაბალი ფასი უნდა ჰქონდეს. ნაწილის აზრით კი იგი მთლიანად სახელმწიფომ უნდა უზრუნველყოს.„ჩემი 14 წლის ქალიშვილი ტანსაცმლის გამო ბულინგის მსხვერპლი სკოლაში არაერთხელ გამხდარა. ბავშვები კიდევ არ ჰყვებიან ყველაფერს, რათა მერე კიდევ უფრო არ დააბულინგონ, თორემ ჩაცმის გამო სკოლებში ჩაგვრა ნამდვილად არის. მოსწავლეები კი არა, არიან ისეთი მასწავლებლებიც, რომლებიც ჩაცმულობას აქცევენ ყურადღებას. ფორმა სავალდებულო რომ გახდება, ბულინგიც შეწყდება. მასწავლებელი აღარ გამოარჩევს ვინმეს იმის გამო, რომ მდიდარი დედიკო და მამიკო ჰყავს“, – გვეუბნება ხათუნა დიღმელაშვილი, რომელიც პარფიუმერიის მაღაზიაში იმ დროს შემოვიდა, როცა ჩვენ გამყიდველ ქალბატონს ვესაუბრებოდით და თემა, მისთვის, იმდენად მტკივნეული აღმოჩნდა, რომ თავი ვერ შეიკავა და საუბარში აქტიურად ჩაერთო. საკმაო ხანს გვესაუბრა, ბოლოს კი დასძინა, რომ ფორმის საფასური 50 ლარს არ უნდა აღემატებოდეს, რადგან მეტს ხალხი ვერ გადაიხდის.მკითხველს რომ არ დარჩეს შთაბეჭდილება, თითქოს ჩვენი გამოკითხული მოქალაქეებიდან ყველას საბოლოო აზრი ჰქონდეს ჩამოყალიბებული ფორმის ავ-კარგიანობაზე, გეტყვით იმასაც, რომ რა თქმა უნდა, მუშაობის პროცესში შეგხვდნენ ისეთებიც, რომლებიც რეფორმის როგორც დადებით, ისე უარყოფით მხარეებს ხედავენ და მეტ ინფორმაციას ითხოვენ. მაგალითად, 34 წლის ექთანი, თიკო ადეიშვილს, მაღალ კლასებში მოსწავლეთა შეუსაბამო ჩაცმულობის გამო ფორმა, ერთის მხრივ, კარგ გამოსავლად მიაჩნია, მეორეს მხრივ კი აფიქრებს დამატებითი ხარჯი და იმავე მაღალკლასელების მოსაზრებები, რომლებიც, შესაძლოა ჩარჩოში ჩასმული გემოვნების წინააღმდეგებიც იყვნენ.თამარ უსუფაშვილი. 35 წლის. ეკონომისტი. მეხუთეკლასელის დედა: „დადებითი შედეგი, ჩემი აზრით, ის არის, რომ ბავშვებს საერთო სტანდარტი ექნებათ და ერთმანეთის სამოსზე გულის არ დასწყდებათ. თუმცა, შეიძლება, ინდივიდუალურობის გამოხატვას შეუშალოს ხელი. რაც შეეხება ფასიან ფორმას, ვერ იქნება მისაღები, რადგან საჯარო სკოლა ყველა ეკონომიკური შესაძლებლობის ოჯახისთვის ხელმისაწვდომი უნდა იყოს. მგონია, რომ თუ შემოიღებენ მაქსიმალურად გათვალისწინებული უნდა იყოს კომფორტულობის საკითხი და სახელმწიფომ ეს ხარჯები სრულად უნდა უზრუნველყოს“.როგორც მშობლებისგან გავიგეთ, ზოგიერთ სკოლაში, ლოკალურ დონეზე, მცდელობა აქამდეც ყოფილა. მაგალითად, პირველ კლასიკური გიმნაზიაში, ორიოდე წლის წინ, მოსწავლეებში გამოკითხვაც კი ჩაუტარებიათ, თუმცა, როგორც მოსალოდნელი იყო, ბავშვებს თავისუფლად ჩაცმა აურჩევიათ. ეს ინფორმაცია, რომელიც აღნიშნული სკოლის მოსწავლეების დედამ მოგვაწოდა, ცხადყოფს, რომ ბავშვების აზრი უფროსებისგან განსხვავებულია და თუ გავითვალისწინებთ, რომ ცვლილება სწორედ მათ ეხებათ, ვფიქრობთ, უყურადღებოდ დასატოვებელი არ უნდა იყოს. „დღევანდელ ცხოვრებაში, რთულია, რამე სავალდებულო იყოს. თუ ბავშვების თავისუფლებაზე ვსაუბრობთ, უნდა ჰკითხონ, რადგან მათი გადასაწყვეტია“, – გვეუბნება 50 წლის, ხელოვნებათმცოდნე, თეა კიკალიშვილი, პირველი კლასიკური გიმნაზიის მე-6 და მე-8 კლასის მოსწავლეების მშობელი.ფორმის შემოღების მცდელობის კრახით დასრულებაზე კიდევ ერთი ქალბატონი, 3 მოსწავლის დედა მაგდანა მახარეიშვილიც გვიყვება. მისი შვილები, გარკვეული პერიოდით 161-ე საჯარო სკოლაში სწავლობდნენ, სადაც ფორმის ტარება სავალდებულო გახადეს, თუმცა, ქალბატონის თქმით, ბავშვებმა ეს ვერ მიიღეს.სალომე აბულაძე. 35 წლის. მეორეკლასელი მოსწავლის დედა: „კერძო სკოლებში ფორმის შეკერვა საკმაოდ ძვირი ჯდება. ამას საჯარო სკოლაში ვერ გადაიხდიან. ზოგს ბავშვი თეატრშიც ვერ მიჰყავს მაშინ, როდესაც მასწავლებელი გასვლით აქტივობას გეგმავს. მინიმუმ 2 ფორმა მაინც უნდა მქონდეს და ჯაფაც და ხარჯიც მეზრდება. ბავშვებმაც თუ გააპროტესტეს, შესაძლოა, სკოლაში სიარულის პრობლემაც შეიქმნას. ვფიქრობ, საზოგადოება მზად არაა ერთნაირი ფორმისთვის. ზოგი სკოლა თეთრ პერანგსა და მუქ ქვედატანს ითხოვს და უმეტესობა ამასაც ვერ ასრულებს. ასე რომ, ინიციატივას სავალდებულო ხასიათი არ უნდა ჰქონდეს. ვფიქრობ, მაღალკლასელებს საერთოდ არ მოუნდებათ ფორმის ტარება და სამინისტრო ამ იდეის ბევრ პრობლემას წააწყდება. იდეის ავტორები ჩვენს საზოგადოებას კარგად არ იცნობენ“.გამოკითხვაზე დაყრდნობით, შეგვიძლია იმის თქმაც, რომ მოქალაქეთა ნაწილი ფორმის შემოღების დადებით მხარეებს სრულებით ვერ ხედავს. მათთვის გაუგებარია, რატომ უნდა მოვუსპოთ ბავშვებს თავისუფალი არჩევანი ჩაცმაში და საიდან დგინდება, რომ ფორმა სკოლებში არსებულ სიტუაციას, ან სწავლის დონეს აუმჯობესებს.თავისუფალ არჩევანს ემხრობა 57 წლის, ფილოლოგი ნანა მაყაშვილი. მისი მთავარი არგუმენტი კი ისაა, რომ ამ გზით ბავშვებს გემოვნება განუვითარდებათ. როგორც მინიმუმ, ფიქრობს, რომ ფორმის ჩაცმა-არჩაცმის საკითხი თავად ბავშვებმა უნდა გადაწყვიტონ. ანუ, ნებაყოფლობითი უნდა იყოს.მაღალ კლასებში მოსწავლეების დათანხმება რომ რთული იქნება, ამას სხვებიც ეჭვობენ. მაგალითად, 39 წლის სტომატოლოგი, ლანა გრძელიძე ფიქრობს, რომ ფორმას მიუჩვეველი უფროსკლასელებისთვის, ამის იძულება, არაეფექტურია. ამიტომ, სიახლის დანერგვა დაწყებითი კლასებიდან უნდა დაიწყოს. 45 წლის მძღოლს, დავითს კი ორი უფროსკლასელი ბიჭი ჰყავს და აქედანვე დანამდვილებით იცის, რომ მათთვის ფორმის დაძალებას აზრი არ ექნება – რომ ვუთხრა სკოლაში თეთრი პერანგით და ჰალსტუხით უნდა იაროთ მეთქი, გადაირევიანო – სიცილით გვიმხელს. არც ფორმაში ფულის გადახდის იდეა ხიბლავს. იმ დროს, როცა ბავშვების დიდი ნაწილი და-ძმის გამონაცვალი ტანსაცმლით იზრდება, ფორმაში დამატებითი ხარჯს გაღება არაა გამართლებულიო – დასძენს. „ძვირს ვერ გადავიხდით, იაფი კიდევ უხარისხო იქნება“, – ასეთი ფრაზა მისგან და კიდევ რამდენიმე სხვა რესპონდენტისგან მოვისმინეთ.ფორმა, თავისი შინაარსობრივი თუ სიმბოლური თვალსაზრისით მიუღებელი სხვა რესპონდენტისთვისაც აღმოჩნდა. ბევრი არა, მაგრამ შეგხვდნენ ისეთებიც, რომლებიც ფიქრობენ, რომ 21-ე საუკუნის ბავშვი აიძულო ჩაცმულობის მკაცრ ჩარჩოში ჩაჯდეს და იმ ფორმას დასჯერდეს, რომელიც უცხო ადამიანებმა დაუდგინეს და რომელიც მის გარდა ათი ათასობით მოსწავლეს აცვია, უტოპიაა. საღ აზრსაც მოკლებულია – ახშობს რა მათში ინდივიდუალიზმისა და თავისუფალი გამოხატვის უნარს.„21-ე საუკუნეა და რა საჭიროა, რომ ყველა მოსწავლე ერთ ფორმაში იყოს, როგორც კომუნისტების დროს?!“ – გადაჭრით პასუხობს ჩვენს კითხვას 37 წლის, სამი მოსწავლის დედა მაგდან კირკიტაძე. არ მიაჩნია, რომ ფორმა ბულინგის პრევენციად გამოდგება, რადგან ფიქრობს, რომ ბულინგი, თუ ადამიანში ამისკენ მიდრეკილება არსებობს, ნებისმიერ საკითხზე შეიძლება დაიწყოს – მატერიალურზე, თუ არამატერიალურზე – „სასკოლო ფორმის შემოღების იდეის ავტორებმა, სკოლებში რომ უფასო კვება იყოს, ჯერ მაგაზე იმუშაონ და შემდეგ – ფორმებზე. მშიერი ბავშვი უფრო ვერ ისწავლის, ვიდრე ის ბავშვი, რომელსაც ფორმა არ აცვია“, – გვეუბნება მაგდანი.50 წლის ქეთი გოგიბერიძე იმ გამონაკლისებშია, რომელსაც თავად მოუწია ფორმა ეტარებინა, თუმცა ეს სულ არ ენატრება. პირიქით, დარწმუნებით ამბობს, რომ ერთფეროვნება ბავშვს ფანტაზიასა და თავისუფლების სურვილს აკლებს. ბავშვს, ბავშობიდანვე უნდა ჰქონდეს თვითგამოხატვისა და თავისი ინდივიდუალიზმის უფლება და ეს, დიდწილად, სკოლამ უნდა უზრუნველყოსო – გვეუბნება პროფესიით ექიმი: „ფორმა ბულინგის პრევენციისთვის ვერ გამოდგება. ფორმებშიც იქნება განსხვავება, დანამატ აქსესუარებშიც, ფეხსაცმელშიც, ჩანთაშიც, ქურთუკშიც. ამ წარსულიდან მოვდივარ, ეს ყველაფერი გამოვლილი მაქვს“.აზრი მრავალგვარია, ინფორმაცია – მწირი. მანამ, სანამ განათლების სამინისტრო დეტალებს გაამხელს, საზოგადოებაში არაერთი კითხვა ტრიალებს – რა ეღირება ფორმა? მთლიანად მშობლის გადასახდელი გახდება, თუ სახელმწიფო დააფინანსებს? ვინ შეკერავს? როგორი ხარისხი ექნება? იქნება თუ არაა სეზონური – ზამთარი/ზაფხული? თუ მოსწავლემ არ ჩაიცვა, რა უნდა ქნას მშობელმა? იქნება თუ არა სოციალურად დაუცველების სუბსიდირება? როდიდან ამოქმედდება სიახლე? რომელ კლასებში? მხოლოდ დედაქალაქში, თუ რეგიონებშიც? – ეს კითხვები, სხვა მრავალთან ერთად, ადამიანებისგან მოვისმინეთ. ადამიანებისგან, რომელთაც ცვლილებები ეხებათ, თუმცა გადაწყვეტილების მიღების პროცესში, აზრს ჯერ მხოლოდ ჟურნალისტები ეკითხებიან. იმედი დავიტოვოთ, რომ განათლების სამინისტრო სასკოლო ფორმების არჩევანს თუ მათი შერჩევის პროცესს საჯარო განხილვის ნაწილად აქცევს.edu.aris.ge